مقدمه:

در دوران حکومت شاه طهماسب صفوی، خواجه کلان، فرزند خواجه ملک خوافی، در قلعه استای، از توابع باخرز (و تایباد امروزی)، متحصن شده بود و به راهزنی و ایجاد ناامنی در منطقه می‌پرداخت.

شاه طهماسب برای سرکوب او، غازی خان ذوالقدر، شاهقلی سلطان افشار و علی سلطان طاقی اوغلی را با لشکری به سوی قلعه استای فرستاد.

محاصره قلعه:

سپاه شاه طهماسب پس از رسیدن به قلعه، آن را به محاصره درآورد.

مولف احسن التواریخ، عظمت و استحکام قلعه استای را به این صورت وصف می‌کند:

آن حصاری بود سربه فلک الافلاک کشیده و چشم روزگار مثلش ندیده، کنگره ی بروجش از پی نظاره بسیط زمین از سپهر برین سر برآورده و جدار استوارش با سد سکندر دعواي همسری وبرابری کرده..

فتح قلعه:

محاصره قلعه سه ماه به طول انجامید و در این مدت، نبردهای سختی بین سپاه شاه طهماسب و مدافعان قلعه درگرفت.

سرانجام، یکی از معتمدان خواجه کلان که از او دلخور بود، از قلعه فرار کرد و به امرای سپاه شاه طهماسب خبر داد که راهی مخفی برای ورود به قلعه وجود دارد.

با راهنمایی این شخص، علی بیات به همراه گروهی از سربازان از طریق راه مخفی وارد قلعه شده و آن را به تصرف خود درآوردند.

سرنوشت خواجه کلان:

خواجه کلان که غافلگیر شده بود، دستگیر و به پیشگاه شاه طهماسب فرستاده شد.

شاه دستور داد تا او را از مناره ی نصریه در تبریز به دار آویزند.

اهمیت این واقعه:

فتح قلعه استای، یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی تایباد به شمار می‌رود.

این واقعه، به حکومت ستمگرانه خواجه کلان پایان داد و امنیت را به منطقه بازگرداند.

منابع:

• تاریخ و رجال تایباد

نکات قابل توجه:

• در متن اصلی به اشتباه از "احسن التواریخ" به عنوان منبع ذکر شده است. به نظر می رسد که منبع اصلی "تاریخ و رجال تایباد" باشد.
• در این روایت، جزئیات دقیقی از نحوه نبرد و نام فرماندهان دو طرف ذکر نشده است.