پنجشنبه 7 تیر ,1375 27 ژوئن ,1996 سال چهارم , شماره 1004

نگاهی به موقعیت بازرگانی صنایع غذایی کشور
هیچ یک از بخشهای صنعتی کشور در سالهای اخیر مانند صنایع غذایی
متحول نشده و بازار آن داغ تر نشده است. این تحول تمامی شاخه های این
صنعت را که با تمامی اقشار جامعه در ارتباط است, در بر می گیرد و
به همین جهت بهبود کیفیت محصولات این صنعت که در سالهای اخیر به صورت
چشمگیری شامل بسته بندی و نحوه ارائه آن به بازار شده, مصرف کنندگان
عادی را نیز حیرت زده ساخته است.
البته بهبود وضعیت صنایع غذایی به صورت اجتناب ناپذیری با افزایش
قیمت فرآورده های این صنعت, همراه شده است. گرچه این موضوع برای
بسیاری از مصرف کنندگان غیرقابل پذیرش است, اما انکار نمی توان کرد که
رونق بازار محصولات غذایی بدون توجه کافی به کیفیت آن در مرحله فروش ,
به هیچ عنوان نمی توانست پیشرفت های اخیر را توجیه کند.
درباره ارتقای کیفی محصولات صنایع داخلی, بحث زیادی لازم نیست. کاملا
روشن است که در روند تحولات ساختاری اقتصاد کشور, توجه به افزایش
کیفیت تولیدات داخلی برای مقابله با هجوم محصولات مشابه وارداتی ,
راهی جز این در پیش پای تولیدکنندگان نبود که ارتقای کیفیت را به همه
بخشهای این صنعت, توسعه بدهند و برهمین اساس ارتقای وضعیت بسته بندی
محصولات غذایی نمی توانست فراموش گذاشته شود.
فراموش نکرده ایم که تا دو سه سال پیش اقلام متنوعی از محصولات خارجی
صنایع غذایی سطح عمده فروشی ها را در سراسر کشور, اشغال کرده بود و
مصرف کنندگان هم که به دلیل حساسیت مساله ایمنی غذا, همواره در پی خرید
محصولات بهتری هستند با قبول هزینه بیشتر کم کم به مصرف این محصولات
رغبت نشان می دادند.
این وضعیت در حقیقت زنگ خطری برای صنعتگران داخلی بود که در طول
سالیان متوالی با بهانه های گوناگون و از جمله کمبود مواد اولیه ,
گرانی ابزارهای بسته بندی و غیره از تولید محصولاتی که بتواند در
برابر تولیدات وارداتی به رقابت پردازد, سر باز زده بودند وتامین
نیاز طبقات زیرین جامعه را که در برابر نرخها, از حساسیت بیشتری
برخوردارند,عاملی برای کاستن از کیفیت و پایین نگاه داشتن قیمت ,
تلقی می کردند.
مثالهای روشنی وجود دارد که چنین نگرشی از استحکام منطقی برخوردار
نیست ,چراکه مواد غذایی در الگوی مصرف خانوارها از اهمیتی فراتر از
سایر نیازهای روزمره برخوردار است و کاستن از قیمت این محصولات
نمی تواند به هیچ عنوان, افت کیفیت آنهارا, توجیه کند.
کیفیت بسته بندی مواد غذایی نیز اثری چشم گیر در رونق دادن به بازار
این محصولات دارد. ماکارونی تولیدی ایران حتی اگر با کیفیت مطلوب
تولید شود, در برابر بسته بندیهای لوکس و پرزرق و برق محصولات خارجی ,
توان مقاومت ندارد و دیدیم که برای چندسالی, ماکارونی ترکیه چگونه
تمامی بازار کشور را فتح کرد و پایین بودن کیفیت محصول داخلی تا چه
حد کارخانجات کشور را زیر فشار قرار داد.
تغییر ساختار ارزی کشور و آزادسازی اقتصادی, مهمترین عاملی بود که
صنعت غذا را به شکوفایی و پویایی رهنمون شد. زمانیکه موانع قیمت گذاری
از سر راه برداشته شد,واحدهای تولیدی زمان مناسب را در اختیار
گرفتند و به سرعت به تغییر شیوه تولید وارتقای کیفی محصول و بهبود
وضعیت بسته بندی آن پرداختند.
یک بررسی محدود نشان می دهد که تولیدات صنایع غذایی در دو سه سال
اخیربه پیشرفت های زیادی نایل شده اند و برخلاف نگرش پیشین, دیدیم که
بهبود کیفیت محصولات, نه تنها از تقاضای بازار داخلی نکاست که برآن
افزود. به این ترتیب تمایل به مصرف محصولات خارجی کاهش یافت و صنایع
داخلی توانستند سهم بیشتری درتوسعه بازار داخلی برعهده گرفته و با
متنوع تر کردن تولید, به ذائقه مصرف کنندگانی که به محصولات خارجی عادت
کرده بودند, پاسخی مناسب بدهند.
شکی نیست که رونق بازار داخلی محصولات غذایی هیچگاه فروکش نخواهد
کرد, اما تولیدکنندگان نباید فراموش کنند که هرگونه غفلتی در حفظ
استانداردهای کیفی محصول می تواند فوق العاده گران تمام شود. بازار
داخلی با رقابت سخت و فشرده ای روبه روست. رونق بازار, موجب راه اندازی
کارخانه های تازه ای شده است که هرکدام در جستجوی سهمی برای خود از این
بازار پررونق هستند و به همین جهت موفقیت نصیب شرکتهایی خواهد شد که
بتوانند در درازمدت اعتماد و اطمینان عمومی را جلب کرده و با
ادامه بهینه سازی محصول, آنرا پایدارتر و ماندگارتر سازند.
بدیهی است که موفقیت صنایع غذایی کشور در تامین نیاز بازار داخلی
می تواند به عنوان پشتوانه محکمی برای نفوذ این صنعت در بازارهای
بین الملی, تلقی شود. عقیده عموم کارشناسان اقتصادی براین است که بدون
برخورداری از بازار مناسبی در داخل ,دروازه های تجارت جهانی به روی
تولیدات صنایع غذایی گشوده نخواهد شد و به همین جهت صاحبان صنایع
بایستی برکوششهای خود برای بالابردن کیفیت تولیدات خودبیافزایند و در
زمینه بازاریابی این محصول, سلیقه مصرف کنندگان داخلی را
به عنوان شاخصی مناسب و مطمئن در نظر گیرند. اگر این صنایع بتوانند از
عهده تامین نیاز بازارداخلی برآیند, در آینده و هنگام ورود
به بازارهای جهانی مشکل چندانی در پیش نخواهندداشت. صنعت غذا در
حقیقت گامهای نخستین را برای حضور قاطع در بازارهای جهانی برمی دارد.
پیش از این هم صادراتی داشته ایم, اما از نظمی برخوردار نبود که
بتواند مایه امیدی باشد. اکنون نیز کامیونهای مملو از تولیدات صنایع
غذایی کشور, راهی آسیای میانه هستند اما نمی توان به آینده آن دل خوش
داشت. کیفیت محصولات غذایی کشور بایدبه گونه ای تقویت شود که بتواند
به آسانی دروازه های اروپا را به روی خود باز کند. صنایع داخلی می توانند
از رونق کنونی بازار داخلی بهره بگیرند, ذائقه های متفاوت را
بیازمایند وآنگاه هجوم صادراتی خودرا به سوی بازارهای بهتر, تدارک
ببینند.