خرما، با نام علمی Phoenix dactylifera، گیاهی از جنس فونیکاس و خانواده پالمیزه یا نخل است.

تاریخچه و منشاء:

• منشاء خرما به احتمال زیاد به سرزمین‌های اطراف خلیج فارس برمی‌گردد.
• در دوران باستان به طور فراوان در بین‌النهرین وجود داشته است.
• شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که بیش از 4000 سال پیش در غرب عربستان کشت می‌شده است.
• اعراب خرما را به اسپانیا و سپس به تدریج به سایر نقاط جهان از جمله آسیا، آفریقا، استرالیا و آمریکا بردند.

اهمیت اقتصادی:

• عراق بزرگ‌ترین تولید کننده خرما در جهان است و سالانه حدود 600 هزار تن خرما تولید می‌کند.
• ایران نیز از جمله تولیدکنندگان عمده خرما در جهان است و خرمای مضافتی بم از معروف‌ترین و پرطرفدارترین نوع خرما در ایران است.
• از خرما در تهیه غذاهای مختلف مانند کیک، کلوچه، انواع شیرینی، نان خرما، پودینگ، بستنی، مربا، ژله، شربت، شیره، سرکه و الکل استفاده می‌شود.
• از ضایعات دورریختنی خرما در غذای دام و طیور استفاده می‌شود.

ارزش غذایی:

• 100 گرم خرما حاوی 142 کالری انرژی است.
• خرما منبع خوبی از کربوهیدرات، پروتئین، کلسیم، فسفر، آهن، ویتامین‌ها و فیبر است.
• از هسته خرما برای تغذیه جوجه‌ها استفاده می‌شود.
• از روغن هسته خرما در صابون‌سازی و تولید محصولات آرایشی استفاده می‌شود.

مصارف پزشکی:

• خرما به دلیل داشتن مقادیر زیادی تنین، ویتامین‌ها و مواد معدنی، خواص درمانی دارد.
• از خرما برای درمان سرماخوردگی، گلودرد، تب، ناراحتی‌های کبدی و احشایی استفاده می‌شود.
• حتی آن را برای رفع مسمومیت با الکل نیز مفید می‌دانند.

شرایط رشد:

• درخت خرما در آب و هوای گرم و آفتابی به خوبی رشد می‌کند.
• حداقل دمای مورد نیاز برای رشد خرما در فصل رویش و گلدهی 17.5 درجه سانتی‌گراد است.
• خرما به خشکی مقاوم است، اما برای به بار نشستن و تولید محصول مرغوب به آبیاری نیاز دارد.
• این گیاه خاک‌های شنی، آهکی و رسی را ترجیح می‌دهد.
• تهویه مناسب خاک از فاکتورهای مهم رشد خرما است.
• خرما به طور قابل توجهی نسبت به قلیایی بودن خاک مقاوم است و تا حدی نیز نسبت به شوری خاک مقاوم است.

تکثیر:

• تکثیر درخت خرما از طریق بذر و عمدتاً با انتقال پاجوش‌هایی که در اطراف گیاه مادر به وجود می‌آیند، میسر می‌شود.

برداشت و انبارداری:

• برداشت محصول خرما عمدتاً با برداشت کل خوشه همراه است.
• پس از برداشت خوشه آن را در شرایط دمایی مناسبی انبار می‌کنند تا میوه‌ها کاملاً رسیده شوند.
• خرما از زمان تشکیل تا زمان رسیدن باید چهار مرحله را پشت سر بگذارد:
  • مرحله اول: 17 هفته طول می‌کشد و حاصل آن میوه‌ای به رنگ سبز، سفت و تلخ است.
  • مرحله دوم: 6 هفته طول می‌کشد و رنگ میوه به زرد-نارنجی یا قرمز تغییر می‌یابد.
  • مرحله سوم (رطب): 4 هفته طول می‌کشد و میوه نیمه‌رسیده و به رنگ قهوه‌ای است.
  • مرحله چهارم: 2 هفته طول می‌کشد و میوه رسیده است.