کرند غرب از صدها سال پیش علاوه برداشتن صنعت آهنگری و تولید وسایل فلزی در یک مورد دیگر دربین شهرهای غرب کشور مشهور و متمایز و آنهم داشتن آسیاب های آبی متعدد بوده است. با توجه به شرایط جغرافیایی یعنی وجود سراب پر آب کردن در ارتفاع بالا و سپس جریان آب در شیب تند منطقه دربند و سپس وجود ارتفاع آب و شیب تند کنار تپه «چقا گورا» شرایطی را مهیا کرده که بتوان آسیاب های آبی را ساخت.
طبق تحقیقات بعمل آمده انسان از بیش از ٢٠٠٠ سال قبل برای استفاده از گندم و تبدیل آن به آرداز آسیاب های آبی استفاده می‌کرده است. مکانیسم این آسیاب ها بر اساس ارتفاع آب و جمع کردن آن در تنوره بلند و سپس خروج  از دریچه ای کوچک باعث می شده که فشار زیاد آب پره های چوبی را بچرخاند. 
 

در این آسیاب ها یک سنگ گرد و بزرگ که وسط آن سوراخ بوده در زیر وسنگ دیگر که سنگ بالایی بوده توسط محوری به پره های چوبی متصل وبا فشار آب و چرخیدن پره ها بر روی سنگ زیرین می چرخیده و دانه های گندم که از  بالا و بین دوسنگ قرار می‌گرفته اند بصورت آرد به بیرون پخش و آسیابان آنها را جمع می‌کرده است.
در گذشته دور یکی از دلایل رونق اقتصادی و اجتماعی کرند وجود این آسیاب ها بوده که از تمام نقاط استان و شهر ها و روستاهای دور و نزدیک برای تبدیل گندم به آرد به کرند می آمده اند به  گفته قدیمی ها میزان مراجعین به آسیاب ها در زمان رونق به اندازه ای بوده که گاه برای رسیدن نوبت چندین شبانه روز معطل می‌شده اند.
 این آسیابها تا ابتدای قرن گذشته و تا سالهای دهه ٢٠ فعال بوده و از این سالها به بعدا آسیاب های موتوری تک سیلندر گازوئیلی که مردم به آن «مکینه» میگفتند ٢ دستگاه وارد کرند شد.
یکی توسط امیر احتشامی که در ساختمان وسط بازار بالا که بعد ها بانک ملی شد و در حال حاضر منزل آقای القاصی هست بکار افتاد و دیگری توسط  مرحوم ویسمراد خاموشی در نزدیکی میدان بالا ابتدای محله شوا بعد از منزل آقای اتابکی قرار داشت. 
تنها آسیاب  آبی  که تا سالهای  ۵١ ،۵٢ به همان صورت قدیمی فعال بود آسیاب بازار و متعلق به خانواده کرندیان از یهودیان ساکن کرندبود و آسیابان آن فردی بود بنام «روشی» که معرف همه کرندی های قدیمی هست.
این آسیاب در سال ۵٣ توسط مرحوم  استاد سیف اله القاصی خریداری و تبدیل به آسیاب دیزلی شد که هنوز فعال  است . با ورود آسیاب های موتوری و ایجاد کارخانه های آرد در شهرها و روستاها دیگر عملا نیاز مردم سایر شهرها نیز به آسیاب آبی از بین رفت و این آسیاب ها بتدریج اهمیت خود را از دست داده و غیر فعال و نهایتا تخریب و از بین رفتند.

در کرند ١٠ و به روایتی ۱۲ آسیاب  آبی وجود داشته است ؛ این آسیابها  از ابتدای سراب و پشت سر هم  قرار داشته که به شرح زیر می‌باشند:

۱- آسیاب «چنار» که علیرغم گذشت سالهای بسیار زیاد هنوز آثار آن در بالا و کنار پل ابتدای سراب وجود دارد.
۲- آسیاب «سالار خان» درست پایین آسیاب چنار و روبروی منزل آقایان مقصودی قرار داشته و متعلق به خانواده پدری مرحوم اردشیر خان نظری بوده است .
۳- آسیاب «خواجه فرج» در پایین آسیاب سالار خان و روبروی منزل مرحوم رحیم منصوری قرار داشته و از نظر مالکیت منعلق به خواجه فرج یهودی و پدر مرحوم عزت اله عبدالهی بوده است.
۴- آسیاب «چاله زه یو» که تقریبا در نزدیکی محل فعلی جم خانه  دربند بوده و احتمالا یکی ازمالکین از خانواده خادمی بوده است .
۵- آسیاب «کاکی غلامعلی» که محل آن در پشت منزل آقایان رستمی بوده و در جایی قرار داشته که در حال حاضر دکه ای در پارک امیر قرار دارد و متعلق به اجداد آقای شاه ولی خندانی بوده است.
۶- آسیاب «سید صفر» که پایین تر از آسیاب کاکی غلامعلی و روبروی حمام امیر جایی که اکنون آبشارمصنوعی  ساخته شده است ، قرار داشت این آسیاب متعلق به خانواده زرنگار بود  ولی بنام آسیابان آن که سید صفر بوده نامیده شده است.
٧- آسیاب «بازار» که قبلا ذکر شد متعلق به خانواده کرندیان از یهودیان کرند بوده که ساختمان آن هنوز پابرجاست ولی باموتور دیزلی کار میکند وفعال است در قسمت موتورخانه تمامی سنگ ها و دیواره قدیمی آسیاب آبی هنوز وجود دارد و در حال حاضر در مالکیت آقای القاصی است
٨- آسیاب «آسید فتاح» که محل آن در کنار منزل مرحوم سید علیرضا فرخی و پشت منزل مرحوم صحبت اله اسدی قرار داشته و متعلق به آسید فتاح شهریاری و پدر بزرگ مرحوم سلیمان عبدالهی و مرحوم صحبت اله اسدی بوده است.
٩-آسیاب چراغعلی" این آسیاب در شیب تند جاده فعلی میدان بالای کرند به طرف چقا وجود داشته که قبلاکوچه باغ باریکی بوده و به آن «کل چقا» میگفتند .

١٠- آسیاب «صالحی» که در ست پایین آسیاب چراغعلی و روبروی  منزل مرحوم یداله عباسی قرار داشته است و متعلق به خانواده صالحی بوده است .
در زمانهای قدیم مدیریت ونگهداری فنی و تعمیر این آسیاب ها نیازمند تجربه و توانایی بسیار بوده و شخصی بنام «کدخدا اله وردی خان صالحی» این وظیفه را بعهده داشته  و در قبال آن از درآمد آسیاب ها سهم میگرفته است.
از همشهریان  گرامی اگر نقطه نظر و اطلاعات تکمیلی در این خصوص دارند قطعا استقبال و سپاسگزاری می‌شود.

گردآوری : دکتر فرخ عبدالهی
عکس‌ها ترئینی است.