ساختمان اجباری تهران، که نامی ناآشنا برای بسیاری از ساکنان امروزی پایتخت است، در دوره پهلوی اول و در زمان اجرای طرح نظام وظیفه اجباری، نقشی کلیدی در زندگی جوانان تهرانی ایفا می‌کرد. این بنا که در حوالی میدان حسن‌آباد و در کوچه جهانبانی واقع شده بود، در ابتدا خانه‌ای قدیمی و متعلق به یکی از رجال دوره قاجار بود. اما با روی کار آمدن رضاشاه و تصویب قانون نظام وظیفه در سال ۱۳۰۴، این خانه کاربری جدیدی به خود گرفت و به محلی برای اعزام جوانان تهرانی به خدمت سربازی تبدیل شد.

دلیل نامگذاری:

لقب "اجباری" به این ساختمان به دلیل ماهیت اجباری خدمت سربازی در آن دوران اطلاق می‌شد. در آن زمان، تمامی پسران تهرانی در سن 21 سالگی موظف بودند برای گذراندن دوره سربازی به این مکان مراجعه کنند و از آنجا به سربازخانه‌ها اعزام می‌شدند.

کاربری و معماری:

ساختمان اجباری از نظر معماری، نمونه‌ای از خانه‌های سنتی ایرانی در دوره قاجار بود. این بنا دارای حوضی سنگی، چهار باغچه و تالارهای بزرگ بود که برای انجام امور مربوط به سربازگیری مورد استفاده قرار می‌گرفت. در این مکان، علاوه بر ثبت‌نام و اعزام مشمولین، معاینات پزشکی و سایر اقدامات اداری مربوط به نظام وظیفه نیز انجام می‌شد.

اهمیت تاریخی:

ساختمان اجباری، به عنوان یکی از نمادهای دوره پهلوی اول و اجرای طرح نظام وظیفه در ایران، از اهمیت تاریخی بالایی برخوردار بود. این بنا یادآور خاطرات بسیاری از جوانان تهرانی بود که در آن دوران به خدمت سربازی اعزام شده بودند.

سرنوشت:

متاسفانه، از این بنای تاریخی که زمانی نقشی مهم در زندگی مردم تهران داشت، امروزه اثری باقی نمانده است. در دهه‌های اخیر، به دلیل توسعه شهر و ساخت‌وسازهای جدید، این بنا تخریب شده و جای خود را به آپارتمان‌های مسکونی داده است.

حفظ میراث تاریخی:

تخریب ساختمان اجباری، نمونه‌ای از فقدان توجه به حفظ میراث تاریخی در ایران است. ضروری است که مسئولان و متولیان امر با اتخاذ تدابیر مناسب، از تخریب و نابودی آثار تاریخی کشور جلوگیری کرده و برای حفظ و احیای آنها تلاش کنند.