آپارتمان‌های چهارصددستگاه و هزاردستگاه در محله نازی‌آباد تهران، نه فقط به خاطر معماری خاص خود، بلکه به عنوان یادگارانی از نخستین تجربه‌های آپارتمان‌نشینی در پایتخت، از اهمیت تاریخی زیادی برخوردارند. در این مطلب، به سراغ این دو مجموعه می‌رویم و سفری در گذر زمان خواهیم داشت تا با ویژگی‌ها و داستان‌های آنها بیشتر آشنا شویم.

چهارصددستگاه: نخستین تجربه آپارتمان‌نشینی مدرن

داستان ساخت چهارصددستگاه به سال ۱۳۲۵ باز می‌گردد. در آن زمان، احداث این آپارتمان‌ها به عنوان یکی از نخستین تجربه‌های آپارتمان‌نشینی مدرن در تهران، گامی نوین در جهت توسعه این شهر به حساب می‌آمد.

ساخت این مجتمع عظیم که شامل ۲۱ بلوک و ۸۴۰ واحد می‌شد، توسط آلمانی‌ها انجام شد. مهندسی و اجرای دقیق آلمانی‌ها در کنار استفاده از مصالح مرغوب، آپارتمان‌های چهارصددستگاه را به نمادی از استحکام و کیفیت تبدیل کرد.

نوروزعلی حسن‌جانی، یکی از اهالی قدیمی نازی‌آباد، در این باره می‌گوید: "می‌گفتند مهندسان آلمانی ساختمان‌ها را با آهن و سیمان ساخته‌اند و طراحی آن به گونه‌ای است که در برابر زلزله ۷ ریشتری هم تاب می‌آورد."

اما ویژگی‌های منحصر به فرد چهارصددستگاه به اینجا ختم نمی‌شد. در آن زمان که بسیاری از خانه‌ها از امکانات اولیه مانند حمام محروم بودند، آپارتمان‌های چهارصددستگاه به حمام، انباری اختصاصی و سایر امکانات رفاهی مجهز بودند.

علاوه بر این، فضای سبز و چمن‌کاری‌های جلوی آپارتمان‌ها، طراوت و زیبایی خاصی به این مجموعه می‌بخشید و آن را از سایر محله‌ها متمایز می‌کرد.

هزاردستگاه: پناهگاهی برای زلزله‌زدگان

در حوالی خیابان یوسف‌زاده و ورزشگاه مرغوبکار، مجموعه دیگری به نام هزاردستگاه خودنمایی می‌کند. این مجموعه که در ابتدا شامل ۹۰۰ واحد مسکونی ویلایی بود، در سال ۱۳۴۱ به منظور اسکان زلزله‌زدگان بویین زهرا ساخته شد.

انتخاب نازی‌آباد برای احداث این مجموعه به دلیل زمین‌های بایری و مناسب آن در آن زمان بود. همانند چهارصددستگاه، ساخت هزاردستگاه نیز توسط مهندسان آلمانی انجام شد و از نظر کیفیت و استحکام، زبانزد خاص و عام بود.

با گذشت زمان، برخی از خانه‌های ویلایی هزاردستگاه جای خود را به آپارتمان‌های جدید دادند، اما هنوز هم می‌توان ردپای معماری آلمانی را در برخی از خانه‌های قدیمی این محله مشاهده کرد.

نقش‌آفرینی در تاریخ نازی‌آباد

چهارصددستگاه و هزاردستگاه، به عنوان دو نماد شاخص از تاریخ نازی‌آباد، نقشی غیرقابل انکار در هویت و خاطرات این محله ایفا می‌کنند.

این آپارتمان‌ها نه فقط محل سکونت بسیاری از ساکنان نازی‌آباد بوده‌اند، بلکه به عنوان شاهد تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی این محله در طول دهه‌های گذشته نیز به شمار می‌روند.

امروزه، آپارتمان‌های چهارصددستگاه و هزاردستگاه، با وجود تغییرات و نوسازی‌هایی که در طول زمان داشته‌اند، همچنان به عنوان یادگارانی ارزشمند از گذشته، در قلب نازی‌آباد باقی مانده‌اند و هویت و اصالت این محله را حفظ می‌کنند.