یکشنبه 10 تیر ,1375 30 ژوئن ,1996 سال چهارم , شماره 1006

اشاره:
در گرماگرم برپایی نهمین نمایشگاه بین المللی تهران فرصتی دست داد
تابا محمدعلی بیضون از ناشران باسابقه لبنانی و دبیر اتحادیه
ناشران آن دیار گفتگویی داشته باشیم و جنبه های گوناگون چاپ و نشر و
توزیع کتاب در لبنان و جهان عرب را بررسی کنیم. این گفتگو توسط یوسف
عزیزی انجام گرفته است.
سرویس مقالات
آقای بیضون لطفا چکیده ای از وضع کنونی اتحادیه ناشران لبنان را
برای ما بگویید
اتحادیه ناشران لبنان درواقع یک سندیکا مستقل است که حدود سی
سال پیش تاسیس شد. در ابتدا به شکل اتحادیه و بعدها به سندیکا
تبدیل گردید. این سندیکا بیش از 630 عضو دارد.
همه آنان لبنانی اند.
برخی از آنان غیرلبنانی اند که البته بسیار کم اند و از بیست یاسی
تن بیشتر نیستند. این 630 ناشردر لبنان به حرفه نشر مشغولند.
طبعا هر فرد خارجی که بخواهد در لبنان کار نشر بکند باید شریک
لبنانی و مدیر مسئول لبنانی داشته باشد. شورای سندیکا متشکل از 12
عضو منتخب است . این 12 نفر توسط همه اعضا برگزیده می شوند. درواقع
هدف سندیکا حمایت از ناشران و منافع صنفی آنان است.
آیا در لبنان ناشران دولتی هم دارید
ما در صنعت نشر لبنان چیزی به نام نشر دولتی نداریم و همه
انتشاراتی ها خصوصی هستند. ما هم اکنون در لبنان به فکر این هستیم که
حتی شرکت تلفن یا برق را هم خصوصی کنیم.
سندیکای شما جزو اتحادیه ناشران عرب است منظورم اتحادیه ای است که
آقای ابراهیم معلم (مصری) ریاست آن را به عهده داردو در مراسم
افتتاح نمایشگاه تهران هم حضور داشتند
طبعا ما از موسسان این اتحادیه هستیم و اصل بر این است که
همواره مدیر سندیکای ناشران لبنان دبیرکل اتحادیه ناشران عرب هم
باشد. ابراهیم معلم همان طور که گفتید ریاست این اتحادیه را
به عهده دارد. خانم سمیره عاصی که اکنون مدیر سندیکای ناشران لبنان
است دبیرکلی اتحادیه ناشران عرب را به عهده دارد. مقر دبیرخانه
اتحادیه ناشران عرب نیز در لبنان است.
آیا خانم سمیره عاصی ناشر است
آری ایشان ناشر و مالک انتشارات اندلس در بیروت است.
آقای بیضون چه نسبت ازکتاب های جهان عرب در لبنان چاپ می شود آیا
آماری دراین زمینه دارید
به اعتقاد من لبنان اکنون ,چاپخانه شرق است. لبنان گرچه کشور کوچکی
است اما به مثابه چاپخانه شرق عمل می کند. به نظر من کتاب هایی که از
لبنان به جهان عرب واسلام صادر می شود دست کم 60 تا 65 درصد از
کتاب هایی را تشکیل می دهند که در این دو عرصه خوانده می شوند.
شما می گویید 50 تا 60 درصد ولی من چند سال پیش آماری از سازمان
یونسکو را خواندم که آمار مربوط به جهان عرب را 80 درصد ذکر کرده
بود. یعنی گفته بود که 80 درصد از کل کتاب های چاپ شده در جهان عرب
در لبنان چاپ می شود.
بله و من جهان اسلام را به آن اضافه کردم که شد 60 تا 65 درصد.
در صحبتی که چند لحظه پیش باشما داشتم گفتید که 99 درصد از کل
کتاب های چاپ شده در لبنان به خارج صادر می شود و فقط یک درصد به
مصرف داخلی می رسد ممکن است در این زمینه, توضیح بیشتری بدهید
جمعیت ما, در لبنان از 4 میلیون نفر فراتر نمی رود. یعنی حدود نیم
درصد از کل جمعیت ملت عرب. حالاشما حساب کنید این درصد نسبت به
جمعیت جهان اسلام که یک میلیارد نفراست چه مقدار می شود
سهم ایران از این نسبت صادرات کتاب چقدر است
درواقع مساله ای که در ایران وجوددارد آن است که کتاب وارد ایران
نمی شود مگر به هنگام برگزاری نمایشگاه.
یعنی در طول سال چیزی واردایران نمی شود
خیر وارد نمی شود مگر به مقدار کم.
ولی کتاب های زیادی به ویژه کتاب های مذهبی از لبنان واردایران
می شود.
بله وارد می شود. فراموش نکنیم که ایران شصت میلیون جمعیت دارد و
کتاب هایی که وارد کشور شما می شود با میزان جمعیت ایران متناسب
نیست.
منظور من یک نسبت تقریبی است.
درواقع من نسبت مشخصی ندارم اما اگر جمعیت ایران را با کشوردیگری
مقایسه کنیم فکر نمی کنم بیش از 10 درصد کتاب های ما به کشور شما
صادر شود زیرا زبان اول ایران زبان فارسی است.
آیا چاپ کتاب در لبنان منحصربه زبان عربی است
خیر, امابی گمان عمده کتاب های چاپ شده , به زبان عربی است . حدود7 تا
8 سال است که به سوی ترجمه کتاب های عربی به زبان های انگلیسی و
فرانسوی روی آورده ایم, زیرا اکنون مهاجران عرب و مسلمان فراوانی به
دلایل مختلف از کشورهای خود کوچیده و در کشورهای بیگانه اقامت
کرده اند. در اروپا, امریکا و کانادا دوری این افراد از کتاب های عربی
و اسلامی, آنان را از ملیت و دینشان دور می سازد. لذا کار ترجمه
کتاب های عربی و اسلامی به زبان های انگلیسی و فرانسوی را در دستور کار
خود قرار داده ایم. باید بگویم که این امر با استقبال شگفت انگیزی
روبه رو شده است. در اروپا و به ویژه در فرانسه, آلمان, هلند و بلژیک
این امر, مشخص تر است. البته خود مسلمانان فرانسوی و آلمانی را نیز
باید به خوانندگان کتاب های فوق بیفزاییم.
میانگین تیراژ کتاب در لبنان چگونه است
میانگین چاپ اول کتاب درلبنان پنجهزار نسخه است و به طورمتوسط هر
سال یک بار تجدید چاپ می شود و با وجود فیلم و زینک تجدید چاپ
آسان تر از چاپ اول است.
آیا این میانگین تیراژ کتاب های دینی ادبی یا کتاب های دیگر هم هست
همیشه تیراژ کتاب های ادبی ازکتاب های مذهبی کمتر بوده است و
کتاب های مذهبی, خوانندگان بیشتری دارد.
می خواستم ازنسبت تیراژ کتاب هادر زمینه های مختلف مذهبی, ادبی ,
تاریخی, سیاسی, اجتماعی و کودکان بپرسم.
ببینید اکنون کتاب های سیاسی باتیراژ بالایی در جهان عرب چاپ و
منتشر می شود ولی به پای تیراژکتاب های مذهبی نمی رسد. درواقع
هیچنوع کتابی وجود ندارد که به پای کتاب مذهبی برسد. می توانم
بگویم 80 درصد کتابهای چاپ شده , مذهبی و20 درصد بقیه کتاب های
دیگر هستند. این وضع خاص لبنان نیست بلکه درهمه جهان عرب چنین
است زیرااکنون نوعی بازگشت به خویش یا بازگشت به دین پدید آمده
است. کتاب های دینی نیز شامل کتاب های عامه خوان و کتاب های اصول و
کتاب های مرجع است.
اگر ممکن است درباره سانسور درلبنان برای ما صحبت کنید و کتاب
اصولا چه فرایندی را طی می کند تا به دست خواننده عرب برسد
سانسور قبل از چاپ در لبنان وجود ندارد. ما کتاب را چاپ می کنیم
بی آن که آن را به هیچ نهاد یاوزارتخانه یا کسی نشان دهیم. پس از
چاپ نسخه هایی از آن را به اداره امنیت عمومی ارائه می کنیم. اگر
تشخیص داده شد که برخلاف مصالح ملی کشور یا برانگیزنده اختلاف های
فرقه ای مذهبی است با ممنوعیت روبه رو می شود. فقط این دو مورد ممنوع
هستند. کتابی که آشوب فرقه ای مذهبی می آفریند, کتابی است که
مستقیما و با نام ,نخست وزیر را زیر دشنام می گیرد و این البته
به علت ترکیب متنوع مذهبی دینی لبنان است.
گرچه در لبنان سانسور وجود ندارداما به هرحال ما شرقی هستیم و در
ادبیات, اخلاق و ادب را رعایت می کنیم.
ظاهرا نبود سانسور و آزادی چاپ و نشر کتاب در لبنان بیش ازدیگر
کشورهای عربی است
استثناهایی وجود دارد. مثل کشورمراکش. در آنجا نیز ناشران کتاب را
بی آن که به نهادی یا کسی نشان دهندچاپ و منتشر می کنند.
کتاب های چاپ لبنان چگونه به جهان عرب صادر و در آنجا توزیع
می شود
ناشران بزرگ نه تنها تماس هایی ماهانه و هفتگی بلکه تماس های روزانه
با کتابفروشی ها وتوزیع کنندگان کتاب در جهان عرب دارند. ما نوعی
تبلیغات پیشین داریم که نه ازطریق رادیو یا تلویزیون یا مطبوعات
بلکه ازطریق مستقیم یعنی تماس های همیشگی صورت می گیرد. آنها پس از
اطلاع از مشخصات کتاب ها درخواست می کنند و ما برای آنان می فرستیم.
آیا در دیگر نمایشگاه های بین المللی کتاب در جهان نیز شرکت می کنید.
اگر ممکن است مقایسه ای میان آنها و نمایشگاه بین المللی کتاب تهران
انجام دهید
آری. ما در هر نمایشگاه بین المللی کتاب که در جهان عرب برگزار شود
شرکت می کنیم. در اروپا در نمایشگاه کتاب پاریس که توسط انستیتو جهان
عرب برگزار می شود شرکت می کنیم. در نمایشگاه کتاب فرانکفورت نیز با
عنوان سندیکای کتابفروشان لبنان شرکت می کنیم. در نمایشگاه های
استرالیاو میامی امریکا که خاص کتاب های عربی و اسلامی است شرکت
می کنیم. اگر نمایشگاه بین المللی کتاب تهران را با نمایشگاه
بین المللی کتاب قاهره که یکی از بزرگترین نمایشگاه های کتاب جهان است
مقایسه کنیم می توانیم بگوییم که در هر دو نمایشگاه بخش های دولتی و
خصوصی شرکت دارند. مساحت هر دو نمایشگاه خوب و وسیع است. شاید نظم و
نظافت نمایشگاه تهران بیشتر از نمایشگاه قاهره باشد. البته دلیلش
شمار بیشتر شرکت کنندگان و بازدیدکنندگان از نمایشگاه کتاب قاهره
است که نظم آن را از نمایشگاه تهران دشوارتر می کند, چون از کل جهان
عرب, از اروپا و از امریکا در نمایشگاه کتاب قاهره شرکت می کنند.
ادامه دارد