خانه تاریخی یزدان‌پناه، یکی از آثار برجستهٔ معماری دورهٔ قاجار در شهر قم است که در محله باغ‌پنبه، خیابان باجک، کوچهٔ شمارهٔ ۱۱ واقع شده است. این خانه با مساحت ۸۸۴/۵ متر مربع و زیربنای ۹۲۸ متر مربع، در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۱۵۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

ویژگی‌های معماری

این خانه دارای دو در ورودی است. یکی از ورودی‌ها ساده بوده و دسترسی به زیرزمین و اتاق‌های پنج‌دری جبهه شمال شرقی را فراهم می‌کند. ورودی دیگر با سردری بلند، طاق شلجمی آجری چهار ترک، چهار ستون سنگی مدور، و کاشی‌های کنگره‌ای، به ایوان شمالی و حیاط مرکزی (میانسرا) متصل می‌شود. فضاهای اصلی خانه شامل اتاق‌های پنج‌دری است که در سه جبهه شمال شرقی، شمال غربی، و جنوب غربی قرار دارند.

بخش‌های شاخص

اتاق پنج‌دری جبهه شمال غربی با کرسی‌چینی مرتفع، ستون‌های سنگی، و شاه‌نشین از بخش‌های شاخص این خانه است. همچنین، پلکان سنگی حیاط مرکزی، باغچه‌های مجزا، و زیرزمین قسمت جنوب غربی با پوشش‌های کلیل یک‌دست و ستون‌های سنگی یک‌پارچه از دیگر بخش‌های برجسته و قابل‌توجه این خانه محسوب می‌شوند.

تاریخچه و مرمت

حدود هشتاد سال پیش، بخشی از این خانه به عنوان واحد مسکونی مجزا مورد استفاده قرار می‌گرفت. در اواخر سال ۱۳۸۲، این بخش نیز به تملک سازمان میراث فرهنگی درآمد و تعمیرات و مرمت‌های لازم در آن انجام شد. زیرزمین گسترده جبهه شمال غربی به عنوان مطبخ و انباری، و فضاهای زیرزمین شاه‌نشین به عنوان آب‌انبار و سرداب مورد استفاده قرار داشته‌اند.

کاربری کنونی

امروزه این خانه با مدیریت آقای شهاب‌علی عرب، به عنوان رستوران سنتی در حال فعالیت است. مالک اولیه خانه، حاج مهدی یزدان‌پناه بوده که خانه به تملک سازمان میراث فرهنگی قم درآمده است.

این خانه تاریخی نه‌تنها یادگاری از دوران قاجار در قم است، بلکه با مرمت‌های انجام شده، حافظ بخشی از فرهنگ و تاریخ این شهر نیز به شمار می‌آید.