نقاشی از مرضیه علیدوست

در دل محله چهارمردان قم، در کوچه گذر قلعه، خانه‌ای قرار دارد که به یادگار از دوران قاجار به ما رسیده است. این خانه که به حاج علی‌خان زند تعلق داشته، در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۳۴۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و اکنون به عنوان یکی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی قم محسوب می‌شود.

تاریخچه و معماری

خانه حاج علی‌خان زند و حاج قلی‌خان زند در دوره قاجار ساخته شده و قدمتی حدود ۱۳۰ سال دارد. این دو برادر، در این خانه‌ها سکونت داشتند که بعدها توسط میراث فرهنگی خریداری و بازسازی شد. در طی این بازسازی، دو خانه با هم ترکیب شدند و تعمیرات لازم انجام گرفت. این مجموعه در گذشته بخشی از اداره میراث فرهنگی قم بوده و اکنون بخشی از آن به عنوان موزه مردم‌شناسی مورد بازدید عمومی است.

موزه مردم‌شناسی قم

موزه مردم‌شناسی قم به عنوان تنها موزه مردم‌شناسی این شهر، به نمایش زندگی مردم در دوران‌های گذشته، به‌ویژه دوران قاجار می‌پردازد. این موزه مجموعه‌ای از اسباب و اشیای زندگی، پوشاک، ابزار کار، لوازم صنعتی و کشاورزی، و سفال‌ها را که متعلق به دوران سلجوقی یا قدمت‌های طولانی‌تر هستند، در خود جای داده است. از جمله آثار مهم موزه می‌توان به منبری با قدمت شش صد ساله، درب‌های تاریخی، ظروف تزئینی، تپانچه‌ها، و اشیای دیگری اشاره کرد که برای بازدید عموم مردم به نمایش گذاشته شده‌اند.

اشیای باستانی

از مهم‌ترین اشیای به نمایش گذاشته شده در این مجموعه می‌توان به پیکره‌ای به شکل گاو از جنس خمیر شیشه که مربوط به قرن پنج و شش میلادی است و همچنین تبرهای برنزی هزاره اول و دوم پیش از میلاد اشاره کرد. این اشیا به عنوان نشانه‌های سنتی و قومی ایران، ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور را به نمایش می‌گذارند.

معماری سبک قاجاری

خانه حاج علی‌خان زند که از معماری سبک قاجاری پیروی می‌کند، شامل سه بخش شاه‌نشین اول، شاه‌نشین دوم و بخش خدمه است. مواد اصلی ساخت این خانه، خشت و آجر هستند که از ویژگی‌های شاخص معماری دوران قاجار محسوب می‌شود.

نتیجه‌گیری

خانه حاج علی‌خان زند نمادی از تاریخ و فرهنگ غنی ایران در دوران قاجار است. این خانه با تبدیل شدن به موزه مردم‌شناسی، نقش مهمی در حفظ و معرفی ارزش‌های تاریخی و فرهنگی قم ایفا می‌کند. بازدید از این موزه فرصتی ناب برای آشنایی با تاریخ و زندگی مردمان ایران در گذشته است و می‌تواند به عنوان یکی از مقاصد گردشگری قم مورد توجه قرار گیرد.