در محدوده کویر قم، نمونه‌های متعددی از محوطه‌های باستانی وجود دارد که نشانه‌گر مظاهر فرهنگی و تمدنی این منطقه هستند. این محوطه‌های تاریخی شامل تپه‌ها، کاروانسراها، قلعه‌ها، پل‌ها و میل‌ها می‌شوند که به دیرینگی استقرار جامعه انسانی در این منطقه دلالت دارند. در این میان، قلعه مظفرآباد قمرود به عنوان یکی از آثار برجسته تاریخی منطقه، توجه ویژه‌ای را به خود جلب می‌کند.

موقعیت جغرافیایی و تاریخی

روستای قمرود از بخش‌های مرکزی استان قم است که در فاصله ۲۰ کیلومتری شرق قم واقع شده و از دو مسیر جاده کوه سفید (فلکه هفتاد و دو تن) و جاده جدید قم-گرمسار قابل دسترسی است. این منطقه در دوران قاجار به شخصی به نام میرزا نظام غفاری (مهندس الممالک) واگذار شد که با سعی و کوشش فراوان به آبادانی این منطقه پرداخت و مجموعه‌ای از بناها را احداث کرد که با شرایط محیطی و جغرافیایی منطقه سازگار بودند.

ویژگی‌های قلعه مظفرآباد

قلعه مظفرآباد قمرود یا قلعه اربابی در پنج کیلومتری شرق روستای قمرود قرار دارد و توسط میرزا نظام غفاری برای یکی از پسرانش بنا شده است. این قلعه به دلیل ویژگی‌های معماری و ساختاری خود قابل توجه است:

• برج‌ها: قلعه دارای پنج برج است؛ چهار برج در چهارگوشه آن و برج پنجم در میانه ضلع شرقی قرار دارد.
• حمام: در کنار در ورودی قلعه، حمامی ساخته شده است که به معماری و زندگی روزمره ساکنان آن زمان مرتبط است.

نحوه ساخت و معماری

معماری این قلعه به شکلی است که نشان‌دهنده برنامه‌ریزی دقیق و توجه به اصول معماری ایرانی است. برخلاف بسیاری از قلعه‌های دیگر که به تدریج و به مرور زمان شکل می‌گرفتند، این قلعه به طور کامل با تمام تأسیسات ساختمانی اولیه ساخته شده و سپس افراد در آن اسکان داده شده‌اند.

اقدامات میرزا نظام غفاری

میرزا نظام غفاری که خود اهل برزآباد کاشان بود، بسیاری از مردم برزآباد را به منطقه قمرود آورد و در اینجا مستقر کرد. او علاوه بر احداث قلعه‌های مختلف، اقداماتی چون احداث جاده‌ای از قم به قمرود به طول ۱۵ کیلومتر و کاشت درختان توت و عرعر در این مسیر را انجام داد که هنوز هم در بهار و تابستان زیبایی خاصی به جاده می‌بخشد.

ثبت ملی

قلعه مظفرآباد قمرود به تاریخ ۱۶ شهریور ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۰۹۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این ثبت ملی به معنای اهمیت تاریخی و فرهنگی این بنا و لزوم حفاظت از آن برای نسل‌های آینده است.

منابع

اطلاعات تکمیلی در کتاب «بررسی‌های باستان‌شناسی قمرود» نوشته میر عابدین کابلی و همچنین منابع تاریخی دیگر قابل مطالعه و تحقیق است.

( بازدید از این منطقه و تصاویر در تاریخ شنبه اول اسفند  نود و چهار صورت گرفت)
 ابوالفضل قیامی