میرزا محمود خان قمی (۱۲۵۰ قمری / ۱۲۱۳ شمسی - ۱۳۳۸ قمری) یکی از دانشمندان برجسته ایرانی است که در زمینه‌های هیئت، نجوم، و علوم جدید فعالیت داشت. وی در کاشان متولد شد و تحصیلات مقدماتی خود را در قم آغاز کرد. پس از درگذشت پدرش، به مشهد مهاجرت کرد و در آنجا به ادامه تحصیل در زمینه نجوم قدیم پرداخت.

تحصیلات و فعالیت‌های علمی: او در سال ۱۲۷۲ قمری به تهران بازگشت و تحصیلات خود را در مدرسه دارالفنون ادامه داد. سپس در سال ۱۲۷۵ قمری برای تحصیل در علوم جدید به اروپا اعزام شد و در دانشگاه سوربن پاریس به تحصیل در رشته ریاضیات و نجوم پرداخت. پس از اتمام تحصیلات، فعالیت خود را در رصدخانه دولتی پاریس آغاز کرد و زیر نظر مسیو ژوزف لووریه، کاشف سیاره نپتون، به تکمیل مطالعات خود در علم نجوم پرداخت.

یکی از دستاوردهای برجسته او، کشف سیارک دانائه ۶۱ در ۹ سپتامبر ۱۸۶۰ میلادی بود. این کشف مهم در ایران به نام ستاره محمودی شهرت یافت.

سفرهای علمی و فعالیت‌های اداری: میرزا محمود خان پس از بازگشت به ایران، با ناصرالدین شاه دیدار کرد و درخواست تأسیس رصدخانه برای تنظیم زیج جدید را مطرح کرد. او در سمت‌های مختلفی از جمله ریاست مرکزی تلگرافخانه و ریاست اداره تجارت مشغول به کار شد. همچنین، به عنوان کارپرداز اول ایران در بغداد و نماینده دوره اول مجلس شورای ملی از طرف مردم تهران انتخاب شد.

آثار و تألیفات: از جمله آثار برجسته او می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:

• تقویم ناصری (۱۲۸۲ قمری / ۱۲۴۵ شمسی)
• حسن المآب (نوشته به نام ناصرالدین شاه)
• هیأت جدیده (نوشته به نام ناصرالدین شاه)
• جغرافیای عمومی (به درخواست علیقلی خان هدایت)

وفات:
میرزا محمود خان در سال ۱۳۳۸ قمری درگذشت و پیکر او در مسجد بالاسر قم به خاک سپرده شد.

گردآورندگان: مجید داداش نژاد، متین نجارزاده