در روز ارائه بخشی از پایان‌نامه آقای دکتر رضایی ندوشن در جلسه بنیاد قم‌پژوهی، عکسی به نمایش درآمد که ایشان نیز در مورد آن ابراز تردید کردند. این تردید بهانه‌ای شد تا تصویر مورد بررسی دقیق قرار گیرد. برخی افراد سعی کردند این عکس را متعلق به پل علیخانی و ادامه بازار قدیم قم معرفی کنند و آن را به عنوان یکی از دروازه‌های قم بدانند. با این حال، شواهد به‌وضوح نشان می‌دهد که این تصویر نه تنها به پل علیخانی یا ورودی‌های قم مرتبط نیست، بلکه نمی‌تواند به‌هیچ‌وجه به شهر قم تعلق داشته باشد. دلایل زیر بر این ادعا تأکید دارند:

زمان و مکان انتشار تصویر: این تصویر در کتابی با عنوان "سفرنامه از خراسان تا بختیاری" منتشر شده که مربوط به سال ۱۹۱۱ میلادی (۱۲۹۰ شمسی) است. در آن دوره، وضعیت قم با توجه به عکس‌های موجود از دهه‌های ۱۲۶۰ و ۱۲۷۰ شمسی به‌وضوح متفاوت بود. دالمانی، نویسنده سفرنامه، در ۶ اکتبر (۱۳ مهرماه) خاطرات خود را ثبت کرده و از گرمای طاقت‌فرسای آن روز یاد می‌کند. اما پوشش مردمان در تصویر به‌هیچ‌وجه با شرایط آب‌وهوایی آن روز تطابق ندارد.

مشخصات پل و تردد: دالمانی به پلی بزرگ به‌عنوان ورودی شهر اشاره کرده، در حالی که در تصویر، افرادی که بدون بار و وسایل در حال عبورند، نشان می‌دهند که این پل یک مسیر ارتباطی بین دو طرف منطقه‌ای پرتحرک بوده، نه صرفاً ورودی یک شهر.

پوشش افراد: حتی اگر عکس به دالمانی مربوط نباشد، باز هم نمی‌توان تصور کرد که مردم قم یا مسافران آن زمان با پوشش رسمی، کت، چکمه و جوراب، این‌گونه منظم و مرتب بوده باشند.

نظامی یا پلیس در عکس: اگر فرد نظامی حاضر در عکس ایرانی باشد، با تاریخ مطابقت ندارد و اگر خارجی باشد، رفتار مردم قم در مواجهه با افراد خارجی به گونه‌ای بوده که این تصویر نمی‌تواند رفتار عادی آنها را بازتاب دهد.

معماری و مقاوم‌سازی پل: معماری ساختمان روبه‌رو، پل و نوع مقاوم‌سازی آن در برابر سیل، در مقایسه با عکس‌های موجود از پل علیخانی، نشان‌دهنده این است که این تصویر ارتباطی با پل علیخانی قم ندارد.

تابش آفتاب و سایه‌ها: مهم‌ترین دلیل که به‌تنهایی می‌تواند نشان دهد این عکس نه تنها مربوط به پل علیخانی، بلکه متعلق به قم نیست، جهت تابش آفتاب و سایه‌ها است. سایه‌های موجود در عکس نشان می‌دهند که نور خورشید از سمت چپ می‌تابد، در حالی که جهت‌گیری پل علیخانی به گونه‌ای است که تابش آفتاب باید از سمت شمال باشد تا چنین سایه‌هایی ایجاد شود، که امری غیرممکن به نظر می‌رسد.

این دلایل به وضوح نشان می‌دهند که این عکس به شهر قم و پل علیخانی مربوط نیست.

مهیار موسوی، سوسن بیات