شهر زاهدان، که در گذشته به نام دزداب شناخته می‌شد، در نتیجه احداث خط آهن کویته به دزداب پس از جنگ جهانی اول به وجود آمد. این خط آهن، راه ارتباطی ایران با هند را تسهیل نمود و موجب رونق تجاری منطقه و استقرار تجار کشورهای مختلف شد.

نقش خط‌آهن و تحول دزداب

احداث خط آهن در می ۱۹۱۸ (اردیبهشت ۱۲۹۷ خورشیدی) توسط دولت بریتانیا آغاز شد و در نهایت در بهار ۱۲۹۹ خورشیدی قطار به دزداب رسید. خانه‌های اولیه کارگران و تاسیسات دیگر با تراورس‌های خط آهن و نی و حصیر ساخته شد.

توسعه اقتصادی و جمعیت دزداب

کسب‌وکارها و تجارت عمده دزداب در دست تاجران هندی و یزدی بود، در حالی که طایفه بلوچ ریگی به گله‌داری و زراعت می‌پرداختند. بر اساس تخمین‌های امان‌الله جهانبانی در اوایل دوران سلطنت رضاشاه، جمعیت دزداب حدود ۵۰۰۰ نفر بود که از این تعداد حدود ۳۰۰۰ نفر خارجی بودند.

مهاجران و تاثیرات آنها

مهاجران هندی، به ویژه دو برادر هندی به نام‌های ملک شفیع احمد و ملک شفیع محمد، نقش مهمی در شکل‌گیری اولیه شهر زاهدان داشتند. این دو برادر به تجارت مشغول بودند و علاوه بر فعالیت‌های اقتصادی، یک عبادتگاه سیک‌ها به نام گودواره سینگ سبها از آنان به جای مانده است.

علاوه بر این، هزاره‌ها که به دلیل فرار از ظلم و ستم از افغانستان مهاجرت کرده بودند و در ارتش هندیان انگلستان دارای مقام و منصب بودند، نیز در پیدایی و شکل‌گیری هسته اولیه شهر تاثیر داشتند.

نتیجه‌گیری

شهر زاهدان با وجود موقعیت جغرافیایی ممتاز و ارتباط با کشور هند، از ابتدا بافت ویژه‌ای از نظر کالبدی و اجتماعی به خود گرفت. این شهر به عنوان محلی برای سکونت مهاجران متنوع با فرهنگ‌های متفاوت، در تاریخ معاصر ایران نقش مهمی ایفا کرده و همچنان یکی از مهم‌ترین شهرهای مرزی بلوچستان به شمار می‌رود.