یکی از بازی‌های محلی قدیمی روستای دستگرد که طرفداران زیادی داشت، «اَلُغ ماچوغ» بود که با گذر زمان به نام «اَلَک دولَک» شناخته شد. در این بازی، «اَلُغ» تکه چوب کوتاه و دو سرتراشیده‌ای است که پرتاب می‌شود و «ماچوغ» هم چوب دستی نسبتاً بلندی است که برای ضربه زدن به اَلُغ از آن استفاده می‌شود.

مکان، زمان، سن و تعداد نفرات
این بازی در مکان‌های باز و وسیع روستا مانند «پشت قبرستان»، «دمِ یخچال» و زمین‌های اطراف آبادی انجام می‌شد. این بازی معمولاً در روزهای سرد و آفتابی زمستان و ایام نوروز و اوقات فراغت برگزار می‌گردید. تعداد شرکت‌کنندگان بین ۲۰ تا ۲۵ نفر بود که در گروه‌های سنی مختلف از ۸ تا ۱۴ ساله (نوجوانان) و ۱۵ تا ۲۵ ساله (جوانان) و گاهی بزرگسالان تقسیم می‌شدند و در دو دسته مساوی بازی می‌کردند.

انتخاب اوسّا و یارگیری
ابتدا هر دو گروه دو نفر از افراد مسن‌تر و با تجربه‌تر را به عنوان «اوسّا» (سرگروه) انتخاب می‌کردند. سپس این اوساها در کنار یکدیگر قرار می‌گرفتند و به شیوه‌های سنتی رایج یاران خود را یکی‌یکی انتخاب با به اصطلاح «مِردگیری»می‌کردند. در این انتخاب، توازن بین گروه‌ها از لحاظ زرنگی، تجربه و توانمندی حفظ می‌شد.

شرح اجرای بازی
پس از قرعه‌کشی سنتی (مانند "شیر یا خط" یا "تَریاخُشک؟")، یکی از دسته‌ها امتیاز شروع بازی را کسب می‌کرد و در بالاترین نقطه زمین مستقر می‌شد. دسته دیگر که «اَرده‌کش» نامیده می‌شدند، در قسمت پایین زمین قرار می‌گرفتند.

یکی از افراد دسته اول، اَلُغ را طوری روی زمین می‌گذاشت که با ضربه آهسته ماچوغ به هوا پرتاب شود. سپس، پس از ضربه دوم، تلاش می‌کرد اَلُغ را به دورترین نقطه زمین پرتاب کند. بعد از پرتاب، بازیکن ماچوغ را افقی روی زمین می‌گذاشت تا ارده‌کش‌ها، که اَلُغ را گرفته‌اند، تلاش کنند آن را به ماچوغ بزنند. اگر موفق شوند، بازیکن سوخته و نوبت به بازیکن بعدی می‌رسد. در غیر این صورت، بازیکن با فریاد ("این یک سَر!"، و در دفعه دوم  "دو سَر!" و سوم هم می‌گوید "اینهم زیادی!") امتیاز کسب می‌کند. در مرحله «زیادی» بازیکن دوباره می‌تواند بازی کند و در اصطلاح «نو»می‌شود یا می‌تواند نفرات سوخته تیم خود را «نو»کند.

شرایط پیروزی ارده‌کش‌ها
۱. گرفتن اَلُغ در هوا (بُل گرفتن): اگر یکی از ارده‌کش‌ها بتواند اَلُغ را قبل از فرود آمدن روی زمین با دست یا کلاه یا لباس خود بگیرد، بازی را می‌برد و جای دسته‌ها عوض می‌شود. همیشه چند نفر از افراد باتجربه برای (بُل گرفتن) آماده‌اند.

۲. سوت شدن اَلُغ: اگر اَلُغ به محلی دور از دید بازیکنان (مثل داخل باغ یا بالای پشت‌بام)پرتاب شود، هر دسته‌ای که آن را پیدا کند، بازی را در دست می‌گیرد.

۳. سوختن همه بازیکن‌های تیم بالا: اگر همه بازیکنان یکی پس از دیگری «بسوزند» و «نو» نشوند، نوبت به تیم «اَرده‌کش» می‌شود که بیاند بالا و تیم مقابل «اَرده‌کش» شود.

فاصله ماچوغ و اَلُغ: اگر فاصله فرود اَلُغ با ماچوغ کم باشد، ارده‌کش‌ها می‌توانند از یک قدمی ماچوغ را هدف بگیرند. اگر موفق نشوند، مورد تمسخر قرار می‌گیرند.

خاک‌پاچه شدن
در هنگام ضربه‌زدن به اَلُغ، باید اَلُغ از زمین بلند شود و ماچوغ به آن برخورد کند. در غیر این صورت، اگر ماچوغ به زمین بخورد بازیکن بازنده می‌شود و اصطلاحاً می‌گویند"خاک‌پاچه" شده است.

نکات پایانی و تکمیلی
۱. در بازی اَلُغ ماچوغ، گاهی تیمی که بالا هستند ساعت‌ها بازی را ادامه می‌دهند و با نو کردن یکدیگر، دسته مقابل «اَرده‌کش» را خسته و نارضایتی ایجاد می‌کنند. در این حالت، گاهی به دلیل خستگی، پایان بازی اعلام می‌شود که ممکن است دسته مقابل با اصطلاحاتی چون "دماغ سوخت" یا متلک‌های دیگر مورد تمسخر قرار دهند.
۲. در مواقعی نیز، بازیکنان در اثر زمین خوردن یا اصابت اَلُغ آسیب می‌بینند و قادر به ادامه بازی نیستند. در این حالت، این ضرب‌المثل به کار می‌رود: "بازی اشکنک داره، سر شکستنک داره."

گفتنی است در این بازی، هنگام تقسیم افراد به دو دسته زوج (جفت)، ممکن است یک فرد زرنگ با دو نفر دیگر مبادله شود. همچنین، اگر فردی به هر دلیلی از بازی خارج شود، هم‌تیمی او از دسته مقابل نیز از بازی خارج می‌شود تا توازن حفظ شود.

مصطفی جعفرزاده دستجردی