مقدمه

برای ایجاد شهرهایی که دوستدار همه شهروندان باشند، نیازمند تغییر نگرش بنیادی به شهر و برنامه‌ریزی شهری هستیم. شهر چیزی بیش از یک ظرف برای تولید، تخصیص، و مصرف منابع است؛ خود شهر نیز منبع، دارایی، سرمایه، و کالاست. بنابراین، ضروری است که شهر به گونه‌ای عادلانه و براساس نیازهای همه اقشار جامعه ساخته، توزیع، و تخصیص داده شود.

چالش‌های روزمره و نیازهای اقشار مختلف

اغلب ما هنگام قدم زدن در شهرها به مشکلاتی مانند چاله‌ها، پیاده‌روهای نامناسب، و پله‌برقی‌های خراب برمی‌خوریم. در نگاه اول این مشکلات ممکن است کم‌اهمیت به‌نظر برسند، اما برای بسیاری از اقشار جامعه از جمله زنان، کودکان، سالمندان و افراد دارای معلولیت موجب سختی بیشتر در زندگی روزمره می‌شوند.

بنابر گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه نزدیک به ۳۰ درصد افراد بالای ۶۵ سال بر اثر همین مشکلات زمین می‌خورند و دچار آسیب‌های جسمی و روانی می‌شوند. این آمار نشان‌دهنده نیاز به ایجاد فضایی مناسب برای همه اقشار می‌باشد.

شهر دوستدار همه شهروندان چیست؟

به گفته کارشناسان شهری مانند محمود شورچه و مصطفی خزایی، یک شهر دوستدار همه شهروندان، شهری است که توسط افراد مختلف ساخته شده باشد تا به نیازهای متنوع آنها پاسخ دهد. به بیان خانم جین جیکوبز، شهرها می‌توانند همه چیز را برای همه افراد فراهم کنند اگر توسط همه افراد ساخته شوند.

برای مثال، یک شهر دوستدار کودک باید پارک‌ها و پیاده‌راه‌های ایمن و مناسب داشته باشد. شهری با اولویت حمل و نقل عمومی به جای خودروهای شخصی، برای سالمندان مناسب‌تر است.

تجارب جهانی و وضعیت ایران

برخی از کشورها و شهرها مانند کپنهاک با استفاده از حمل و نقل پاک، توانسته‌اند شهرهایی با آلودگی کمتر و دسترسی بیشتر ایجاد کنند. اما در مقایسه کشورهای همسایه و خود ایران، بسیاری از آنها درگیر مسائل ساختاری و کلان هستند و اقدامات مقطعی و جزئی اغلب به شکست منجر می‌شوند.

در ایران، همچنان برنامه‌های توسعه شهری بیشتر به ساختاریابی شهر برای افراد مذکر، سالم و متمول اختصاص دارد و گروه‌های مختلف مانند سالمندان، زنان و کودکان در حاشیه قرار گرفته‌اند.

راهکارها و بایدها

برای رسیدن به شهری دوستدار همه شهروندان، باید تغییرات اساسی در برنامه‌ریزی شهری صورت گیرد. از این رو، مفهوم «حق به شهر» که توسط دیوید هاروی مطرح شده، بسیار مهم است. «حق به شهر» به معنای حق تغییر شکل شهر به‌صورت مطلوب اجتماعی که همه بتوانند از آن بهره‌برند، می‌باشد.

به گفته محمود شورچه، شهرهای دوستدار شهروندان نیازمند سیاست‌های خوب و رد سیاست‌های بد هستند. این شامل یک حکمروایی شهری شفاف، مسئولانه و عادلانه است. به طور کلی، ساخت شهر مناسب برای همه به‌ویژه کودکان، سالمندان، جوانان و معلولان، فرآیندی ارتباطی و جمعی است که نیاز به تلاش و هماهنگی همه اقشار جامعه دارد.

نتیجه‌گیری

شهرهایی که دوستدار همه شهروندان هستند، نه تنها پاسخگوی نیازهای فیزیکی بلکه نیازهای روانی، اجتماعی و اقتصادی آنها نیز می‌باشند. با تغییر نگرش به شهر و اهمیت دادن به تمامی اقشار، می‌توانیم شهرهایی سالم، اخلاقی و کارآمد ایجاد کنیم که به پیشرفت و رفاه عمومی کمک می‌کنند. این مساله نیازمند تعهد و تلاش همه‌جانبه از سوی برنامه‌ریزان، مسئولان و شهروندان است. تنها در این صورت می‌توان به شهری دست یافت که همه در آن به شکلی عزت‌مندانه و پایدار زندگی کنند.