دکتر آزاده‌ ابراهیمی‌ فخاری

🔴تاریخ روزهای غریبی به خود دیده است، حوادثی که نتایج آن‌ها گاهی بر خلاف پیش‌بینی‌ها رقم می‌خورد. یکی از این حوادث، "صلح ورسای" است که در سال 1919 به منظور پایان دادن به جنگ جهانی اول میان متفقین و آلمان به امضا رسید. با این حال، به جای ایجاد صلحی پایدار، به یک نمونه از صلح ناپایدار و شکست‌خورده در تاریخ تبدیل شد. به جای بازسازی روابط میان کشورها، بذر نارضایتی و خشم را در دل آلمان و دیگر کشورهای درگیر کاشت. شرایط سخت و غیرمنصفانه‌ای که بر آلمان تحمیل شد، نه تنها نتوانست امنیت و ثبات را در اروپا برقرار کند، بلکه به طور غیرمستقیم زمینه‌ساز جنگ جهانی دوم شد.
یکی از پیامدهای این معاهده، رشد ملی‌گرایی افراطی در آلمان بود. هیتلر با بهره‌برداری از نارضایتی‌های ناشی از "صلح ورسای"، توانست ملی‌گرایی افراطی را به نیروی محرک قدرتمندی تبدیل کند و در نهایت آلمان را به سمت جنگ جهانی دوم هدایت کند. معاهده ورسای به جای اینکه به عنوان ابزاری برای بازسازی و آشتی عمل کند، تنها به عنوان توقفی کوتاه میان دو جنگ بزرگ تاریخ بود.

🔴صلح به طور کلی به عنوان یک هدف والا و مطلوب برای جوامع بشری در نظر گرفته می‌شود، اما گاهی هزینه‌های دستیابی به صلح می‌تواند بسیار بیشتر از هزینه‌های جنگ باشد. این مسأله به ویژه زمانی اهمیت پیدا می‌کند که سازش یا توافق با دشمنان، مستلزم از دست رفتن اصول یا منافع حیاتی باشد. سازش همیشه به معنای دستیابی به آرامش و آسایش نیست؛ بلکه گاهی منجر به از دست دادن منافع ملی و حتی تضعیف حاکمیت می شود و متحمل هزینه‌های سنگینی می شوند که ممکن است در درازمدت نتایج بسیار نامطلوبی برای جامعه داشته باشد.

🔴یکی از دلایلی که موجب می‌گردد، صلح و سازش پرهزینه‌تر از جنگ باشد، امتیازدهی به دشمنان یا رقبای سیاسی است. این امتیازات ممکن است شامل تسلیم بخش‌هایی از قلمرو، منافع اقتصادی یا حقوق حاکمیتی باشد. در این حالت، کشورها مجبور به پذیرش توافق‌هایی می‌شوند که به مرور زمان قدرت و نفوذشان را کاهش می‌دهد. این نوع از سازش، نه تنها منابع مادی بلکه حیثیت و استقلال یک کشور را تهدید می‌کند. در چنین شرایطی، جامعه ممکن است سال‌ها از پیامدهای این امتیازات رنج ببرد، در حالی که جنگ به حق این مشکلات را با هزینه کمتری حل می‌کرد.

🔴یکی دیگر از هزینه‌های پنهان سازش، بی‌اعتمادی و نگرانی‌های داخلی است. اگر یک توافق صلح به عنوان نوعی تسلیم یا شکست تعبیر شود، ممکن است موجب نارضایتی و مخالفت داخلی شود. جوامع، به ویژه آن‌هایی که در مواجهه با تهدیدات خارجی انسجام خود را حفظ کرده‌اند، در صورت امضای توافق‌نامه‌های نامطلوب دچار شکاف‌های اجتماعی و سیاسی می‌شوند. این شکاف‌ها می‌تواند به بی‌ثباتی داخلی، تضعیف دولت و حتی شورش‌های داخلی منجر شود. در چنین مواردی، هزینه‌های اجتماعی و سیاسی صلح بسیار بیشتر از هزینه‌های جنگ است.  
                                                                                                                                                                        💢"کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ کُرْهٌ لَکُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَن تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَن تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّکُمْ ۗ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ" (بقره-216)
«جنگ بر شما مقرر شده است، در حالی که برایتان ناخوشایند است؛ ولی چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید و آن برای شما خوب باشد، و چه بسا چیزی را دوست داشته باشید و آن برای شما بد باشد؛ و خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.»

🔺️این آیه نشان می‌دهد که گاهی جنگ، هرچند ناخوشایند، می‌تواند راه‌حل بهتری نسبت به صلح ناپایدار باشد. بنابراین در شرایطی که سازش باعث تضعیف منافع یا اصول جامعه شود، جنگ، راهکاری ضروری است.