مسجد شیخ لطف‌الله، واقع در ضلع شرقی میدان نقش جهان اصفهان، یکی از شاهکارهای معماری ایرانی-اسلامی دوران صفوی است. این مسجد که در سال ۱۱ هجری قمری و به دستور شاه عباس اول ساخته شد، به‌عنوان «مسجد صدر» و «مسجد فتح‌الله» نیز شناخته می‌شود. استاد محمدرضا اصفهانی به‌عنوان معمار و علیرضا عباسی به‌عنوان خطاط این اثر به‌یادماندنی نقش داشته‌اند.

یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این مسجد، عدم وجود صحن و مناره است که در معماری سنتی مساجد اسلامی جزء لاینفک بنا به شمار می‌رود. این طراحی خاص با ایجاد یک رواق پوشیده از کاشیکاری‌های زیبا و استادانه، فضایی پیوسته را به زیر گنبد متصل می‌کند.

مسجد شیخ لطف‌الله به سفارش شاه عباس اول و به افتخار و احترام شیخ لطف‌الله جبل عاملی، عالم بزرگ شیعه که از لبنان به ایران آمده بود، ساخته شد. این مسجد به طور کلی برای استفاده اختصاصی اهل حرم بوده و به همین دلیل در میان آثار معماری صفوی به صورت عمومی کمتر شناخته‌شده است.

یکی از نکات برجسته این مسجد، چرخش ۴۵ درجه‌ای آن از محور شمال به جنوب نسبت به قبله است، که با مهارتی بی‌نظیر اجرا شده و به هیچ وجه توجه بیننده را جلب نمی‌کند. این چرخش از طریق ایده پاشنه در معماری سنتی ایران اجرا شده است و به بازدیدکننده اجازه می‌دهد پس از عبور از راهروی تاریک و طولانی، به فضای اصلی زیر گنبد وارد شود.

گنبد کم‌ارتفاع مسجد با طراحی خطوط اسلیمی بر روی زمینه خاکی، هماهنگی بی‌نظیری را در نقش و رنگ به نمایش می‌گذارد. محراب بی‌بدیل آن که تاریخ ساخت آن به سال ۱۰۲۸ هجری قمری بازمی‌گردد، از شاهکارهای هنر اسلامی ایرانی محسوب می‌شود.

کتیبه‌های نفیس و طره‌های سردر مسجد به خط ثلث و کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی، شامل آیات قرآنی و عبارات مذهبی هستند. این کتیبه‌ها توسط علیرضا عباسی و باقر بنا نوشته شده و اشعاری به زبان عربی، تهیه‌شده توسط شیخ بهایی، در بخش‌هایی از مسجد مشاهده می‌شود.

هرچند مسجد شیخ لطف‌الله به دلیل کاربرد ویژه‌اش در دوران صفوی کمتر توسط سیاحان توصیف شده، اما وجود کتیبه‌های زیبا و طراحی بی‌نظیر داخلی آن، این اثر را به یکی از برجسته‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آثار معماری عصر صفویه تبدیل کرده است. این مسجد نمایانگر نوعی ارتباط معنوی خاص میان نمازگزار و خداوند بوده و با ظرافت و نوآوری بی‌پایان خود، همواره تحسین بینندگان را برمی‌انگیزد.