میرزا حسن خان مستوفی‌الممالک، یکی از رجال برجسته دوره قاجار، در ۱۳ مهر ۱۲۵۴ در آشتیان به دنیا آمد و در ۶ شهریور ۱۳۱۱ در تهران درگذشت. او پس از پدرش، میرزا حسن مستوفی‌الممالک دوم، این عنوان را از محمدشاه دریافت کرد و نقش‌های متعددی در حکومت قاجار برعهده داشت.

فعالیت‌ها و تأثیرات

مستوفی‌الممالک در سال ۱۲۶۸ به ‌عنوان حاکم اراک نیز منصوب شد و در سال‌های بعد مسئولیت‌های متعددی همچون وزارت دارایی و اداره امور آذربایجان، کردستان، قم، ساوه و زرند را بر عهده گرفت. او به دلیل کارایی و توانمندی‌هایش مورد توجه میرزا تقی‌خان امیرکبیر قرار داشت.

در سال ۱۲۸۳، علاوه بر ریاست وزارت دارایی، وظایف گسترده‌ای نظیر اداره رختدارخانه، صندوقخانه شاه، اصطبل خاصه و عمارات دولتی را نیز عهده‌دار شد. با انتخاب ناصرالدین‌شاه در سال ۱۲۸۴ به عنوان رئیس‌الوزراء، مستوفی‌الممالک به عملاً شخصیت اول حکومتی تبدیل شد.

دوران کناره‌گیری و بازگشت

در سال ۱۲۸۸، پس از به قدرت رسیدن حاج میرزاحسین‌خان مشیرالدوله، مستوفی‌الممالک دست از کار کشید و به آشتیان رفت. اما در سال ۱۲۹۰ مجدداً توسط ناصرالدین‌شاه به فعالیت‌ دعوت شد و پس از درگذشت میرزاحسین‌خان سپهسالار در سال ۱۲۹۸، به عنوان صدراعظم مطلق برگزیده شد.

میرزا حسن خان مستوفی‌الممالک با تأثیرگذاری گسترده خود در سیاست و مدیریت امور کشور، یکی از چهره‌های برجسته عصر قاجار محسوب می‌شود. خدمات او در مدیریت دولت و تامین ثبات در امور مختلف، نقش مهمی در تاریخ معاصر ایران داشته است.