چهارشنبه 13 تیر ,1375 3 ژوئیه ,1996 سال چهارم , شماره 1009

نمایشگاه صنعت برق, با همه کوششی که برای نمایش تمامی توانمندیهای
این بخش به کار گرفته است, نمی تواند تصویری تمام نما از وضعیت موجود
برق کشور را,در ذهن بازدیدکنندگان, ترسیم کند. در غرفه های نمایشگاه
بیشتر محصولات صنعتی بخش برق به نمایش درآمده و این نیز تنها به قطعاتی
مربوط می شود که کوچک اند ومی توانند در فضای محدود غرفه های نمایشگاه
در معرض بازدید قرار گیرند. اما صنعت برق کارهای دیگری نیز انجام
داده است که قابل نمایش نیست و تنها از زبان آمار و ارقام می توان
به اهمیت آن پی برد. افزایش توان تولید و بهبود کیفیت عرضه نیرو
به مشترکان سراسر کشور, چیزی نیست که بتوان به آسانی آنرا عملا نشان
داد.
در این بخش می توان به دو شاخص اصلی ارزیابی رشد, اشاره داشت. نخست
اینکه صنعتگران داخلی در سالهای اخیر توانسته اند بخش مهمی از
تجهیزات و نیازهای شبکه تولید و انتقال نیرو را در داخل کشور تولید
کنند و مجریان پروژه ها را از صرف هزینه ارزی ورویارویی با مشکلات
سفارش و خرید از خارج, نجات دهند. دومین عامل وضعیت تازه ای است که از
نظر تامین انرژی الکتریکی در کشور حکمفرماست و هر
مصرف کننده ای می تواند بهبود کیفیت عرضه برق را در هر گوشه ای از
کشورمان درک و لمس کند.
عملکرد صنعت برق در سالهای اخیر گزارشهای نخستین از میزان عملکرد
کل مجموعه صنعت برق کشور در سال گذشته وابتدای سال جاری نشان می دهد
که در تامین بی وقفه برق در نقاط مختلف, دشواری مهمی بر سرراه مجریان
برنامه ها و موسسات مسئول نیرورسانی, نمانده است. خاموشی های شبکه ,
تقریبا به طور کامل رفع شده و خاموشی های مقطعی و محدود تنهابه مناطقی
از شهرها, مربوط می شود که سیستم توزیع آنها قدیمی و فرسوده است.
البته وزارت نیرو از طریق شرکتهای اقماری خود برای این رفع این
نارسائیها نیز, طرحهای مشخصی در دست اجرا دارد.
مهندس محمد ملاکی معاون وزیر نیرو در امور برق و مدیرعامل شرکت
توانیر, می گویدکه علیرغم دشواری هایی که صنعت برق در سالهای اجرای
برنامه اول با آن روبه رو بود, ماتوانستیم از سال 1371 شرایط مطلوبی
را در این بخش برقرار کنیم , به گونه ای که در سال 74 مطلقا مشکلی به نام
کمبود و یا خاموشی در سطح کشور نداشتیم.
براساس آماری که از سوی وزارت نیرو انتشار یافته است , در سال 1374
مجموع برق تولیدی کشور به 83 میلیارد کیلووات ساعت رسید و اوج مصرف
در تابستان همین سال بیش از 15250 مگاوات بود که در منطقه خاورمیانه ,
حدنصاب بسیار بالایی است. توجه داشته باشیم که ایران, ترکیه و عربستان
با فاصله بسیاری با کشورهای منطقه, بیشترین مصرف برق را دارند.
در سال گذشته کارایی و بهره وری سیستم نیز رشد چشم گیری داشت.
تاسیسات مهمی به بهره برداری رسید و 1500 مگاوات نیروگاه تازه
راه اندازی شد. این نیروگاهها عبارتند از نیروگاه 500 مگاواتی همدان ,
نیروگاه 315 مگاواتی اهواز, نیروگاه 617 مگاواتی شیراز وبالاخره حدود
75 مگاوات نیروگاه در زاهدان و کنگان .
وضعیت تولید و توزیع نیرو افزایش تولید نیرو همواره با تابعی
به نام ابزارهای انتقال آن روبه رو است. بنابراین باتاسیس نیروگاههای
تازه, تجهیزات تازه ای نیر بایستی برای انتقال آن طراحی و اجرا شود
تابتوان زمینه مصرف نیروی تولیدی را فراهم کرد. برهمین اساس هر سال
در کنار احداث نیروگاههای تازه, مقادیر قابل توجهی پستهای فشار قوی,
متوسط و ضعیف و همچنین خطوط انتقال نیرو, نیز طراحی و احداث می شود.
در سال گذشته بر روی هم حدود 600 کیلومتر شبکه انتقال نیرو در
سراسر کشور به بهره برداری رسیده است. خطوط انتقال اصفهان به تهران که
مرکز کشور را به شمال مربوطمی کند, در همین دوره به بهره برداری رسید.
خوزستان نیز در همین سال به گیلان وصل شد. علاوه براین 21 هزار کیلومتر
شبکه روستایی توزیع در سال 74 آماده بهره برداری شدکه امکان برقرسانی
به 1520 روستای جدید را فراهم آورد.
در سال 74 همچنین 513 هزار مشترک تازه از نعمت برق برخوردار شدند و
شمار کل مشترکان سیستم به 12,5 میلیون رسید. در همین دوره میزان
سرمایه گذاریها به 2000 میلیارد ریال رسید که بخشی از آن از اعتبارات
بودجه عمرانی و بقیه از محل درآمدهای وزارت نیرو و فروش برق, تامین
شده است.
وزارت نیرو برای سال جاری برنامه مفصل تری تدارک دیده است. میزان
رشد مصرف حدود 7 درصد برآورد شده که با شروع بهره برداری از
نیروگاههای تازه مشکلی برای تامین آن وجود نخواهد داشت.
وضعیت ساخت, امکانات صادرات در این زمینه ها نیز صنعت برق کشور,
با پیشرفت مهمی روبه رو بوده است. خوشبختانه شرکتهای اقماری وزارت
نیرو از یکسو و شرکتهای خصوصی از سوی دیگر توانسته انداقلام قابل
توجهی از تجهیزات و قطعات و یراق آلات مربوط به پستهای قوی و انتقال
نیرورا در داخل کشور, طراحی و به مرحله تولید انبوه برسانند. برهمین
اساس می توان نتیجه گرفت که نه تنها ایران اکنون کشوری خودکفاست, بلکه
امکان صدور صدها قطعه تولیدی این بخش را دارد.
مهندس نعمت زاده وزیر صنایع می گوید که صنعت برق در سالهای اخیر از
رشد خوبی برخوردار بوده است. بسیاری از قطعات و تجهیزات مورد نیاز,
در کشور تولید می شود وحلقه های مفقوده صنعتی به خوبی شناسایی و
به تولید آن اقدام شده است. او تاکید می کندکه حمایت بی دریع وزارت
نیرو از صنایع کشور و استفاده از امکانات داخلی در صنعت برق, موجب
رشد صنعتگران داخلی در طراحی و تولید تجهیزات پستهای
انتقال نیرو,ادوات کنترل و ابزار دقیق شده است.
به عقیده وزیر صنایع, واحدهای صنعتی داخلی مرتبط با صنعت برق ,
اکنون به اندازه ای پیشرفت کرده اند که در برخی زمینه های امکان صدور
محصولات اضافی نیزفراهم آمده است. تاسیس شرکت ((صادرات تجهیزات و
خدمات برقی)) یکی از گامهایی است که برای فروش این محصولات به بازارهای
منطقه و کشورهای همسایه, برداشته شده است.
به عقیده وزیر نیرو, مهندس زنگنه نیز, ایران اکنون توان صادراتی
قابل توجهی در این رشته صنعتی دارد. با وجود این او تاکید می کند که
سرمایه گذاری بخش خصوصی در زمینه تولید تجهیزات برقی, هنوز از رشد
کافی برخوردار نیست. به همین خاطر وزارت نیروبرای کاهش ارزبری
تجهیزات و رعایت سیاست جایگزینی واردات, اجبارا بخشی از منابع خودرا
درگیر اجرای طرحهای ساخت تجهیزات کرده است.
مهندس زنگنه می گوید که قابلیت مهندسی و تولیدی کشور در زمینه صنعت
برق درمرحله ای است که می توان بحث صادرات را به صورت جدی مطرح کرد. بر
همین اساس است که وزارت نیرو به منظور توسعه صادرات خدمات و تجهیزات
صنعت برق, شرکت صادرات نیرو ((صانیر)) را تاسیس کرده و نتیجه خوبی
نیز گرفته است. تولید مشترک تجهیزات نیروگاههای حرارتی و برق آبی با
همکاری شرکتهای خارجی ,افزایش سهم ساخت داخل تجهیزات پستهای انتقال و
فوق توزیع, نصب نیروگاهها توسطشرکتهای ایرانی و رشد و توسعه واحدهای
مدیریت ساخت به منظور تولید اقلام وارداتی صنعت برق, از جمله هدفهای
اصلی وزارت نیرو در برنامه پنجساله دوم توسعه است که به عقیده وزیر
نیرو با موفقیت ادامه دارد.
مسایل و مشکلات صنعت برق طبیعی است که تحولات اخیر صنعت برق و
شکوفایی آن, بدون برخورد بادشواریهای متعدد, مقدور نبوده است. هم
مدیریتهای صنعت و هم مجریان پروژه ها و ازسوی دیگر صاحبان صنایعی که
به این کوشش جمعی مدد می رسانند, برای توفیق در کارخود با مشکلاتی دست
و پنجه نرم می کنند. برخی از این مشکلات با مدوامت و پافشاری ,از میان
برداشته می شود و برخی دیگر احتیاج به توجه بیشتری از سوی دولت و
سایرسازمانهای مسئول دارد. نمایشگاه صنعت برق در کنار تصویری که از
کل صنعت ارائه می دهد, مسایل و مشکلات این صنعت را نیز, بازمی تاباند و
به این ترتیب وزارت نیرو وکل مجموعه دولت در جریان دشواریها قرار
می گیرند و طبعا در جستجوی راه حلهای مناسب بر می آیند.
برخی مسایل اساسی که از سوی صنعتگران داخلی و مدیران شرکتهای
اقماری و سایرموسسات همکار صنعت برق, مطرح می شود و از اهمیت بیشتری
برخوردار است , عبارتند از1, عدم وجود نقدینگی کافی در صنایع کشور,
برای پذیرش ساخت قطعاتی که هم به زمان بیشتر و هم سرمایه گذاری وسیعتری
احتیاج دارند. در حقیقت صنعت برق یک فعالیت زمان بر است. از شروع
احداث یک نیروگاه تا زمان اتصال آن به مدار شبکه سراسری توزیع ,چندین
سال طول می کشد. آماده سازی برخی قطعات بزرگ نیروگاه , معمولا بین 2
تاسه سال طول می کشد. بنابراین صاحبان صنایع باید تمامی این مدت هزینه
کنند تامحصولی برای فروش عرضه شود. طبعا در شرایط حاضر آنان به این
مقدار نقدینگی دسترسی ندارند و متاسفانه سیستم بانکی و اعتباری کشور
نیز, راه هایی برای گشودن این گره ندارد.
2 عدم وجود شرایط یکنواخت برای ایجاد محیط رقابتی مناسب میان
صنعتگران داخلی از یکسو و شرکتهایی که به نوعی با وزارت نیرو و
سازمانهای وابسته به آن پیوند نزدیکتری دارند و یا بخشی از سهام آنها
در اختیار دولت است. بسیاری از صاحبان صنایع داخلی معتقدند که در
صورت ایجاد شرایط برابر می توانند با روحیه بهتری به این بخش مهم
یاری برسانند و انگیزه لازم را برای انجام سرمایه گذاریهای کلان در
بخشهای مورد نیاز به دست آورند.
نبودن مقررات و ضوابط مشخص برای صدور کالای تولیدی و توان مهندسی در
زمینه صنعت برق, یکی از مسایلی است که شرکتهای درگیر را از توسعه کار
خود, منصرف می کند. در صورتی که قواعد شناخته شده ای برصادرات توان
مازاد این بخش تدوین شود, طبعا کوشش بیشتری به عمل خواهد آمد که
شرکتها بتوانند با صدور بخشی ازمحصولات خود یا مشارکت در اجرای
طرحهای صنعت برق سایر کشورها, به کسب درآمد ارزی پرداخته و نیازهای
ارزی خودرا برای ساخت قطعات و تجهیزات پیشرفته تر,راسا تامین کنند.
یک مشکل دیگر که مانع پویایی بیشتر بخش صنعتی برق می شود, عدم
وجودکنترلهای کیفی لازم برمصنوعاتی است که به بازار داخلی عرضه می شود.
کنترل کیفیت وارتقای آن مستلزم سرمایه گذاری بیشتر و در نتیجه افزایش
قیمت تمام شده است وبه همین جهت در بازاری که کنترل کیفی روی آن وجود
ندارد, طبعا تولیدکنندگانی هم وجود خواهند داشت که کیفیت را فدای
کمیت می کنند و به همین جهت می توانند نرخفروش خودرا در سطح پائینتری
تعیین کنند. به این ترتیب شرکتهایی که برای ارتقای کیفیت زحمت می کشند,
عملا بهره ای از این کوشش خود نمی گیرند.
نبودن بستر مناسبی میان دانشگاه و صنعت, یک مشکل دیگر صنعتگران در
استفاده ازتوانمندی استعدادهای دانشگاهی برای پیشبرد کل بخش است.
ظاهرا هم در دانشگاه وهم صنعت, رویه مناسبی برای توسعه همکاری وجود
ندارد. صنایع, آمادگی کافی برای سپردن کارهای تحقیقاتی خود
به دانشگاهها ندارند و هزینه ای را در این زمینه برعهده نمی گیرند. اصولا
شناخت درستی از سودمندی تحقیقات در بخشهایی از صنعت وجودندارد.
سازمانهای تحقیقاتی مستقلی نیز که اغلب با سرمایه دولت تاسیس
شده اند, کمتربه تحقیقات کاربردی می پردازند که می تواند به رفع مسایل
روزمره صاحبان صنایع وتولیدکنندگان, منجر شود.