پیشنهاده کارشناسی ارشد 1401
پدیدآور: احمد همتی 
استاد راهنما: نسرین سیدی 
استاد مشاور: سیدرستم موسوی میرکلا
دانشگاه شیراز، دانشکده کشاورزی
چکیده

گیاهان به عنوان گروهی از موجودات زنده در این عالم، سنگ بنای پوشش گیاهی را تشکیل می‌دهند (Kiaei et al., 2019). شناسایی و بررسی شرایط رویشگاه‌های گونه‌های جنگلی یکی از گام‌های مؤثر در جهت توسعه پایدار است. پوشش گیاهی اصلی‌ترین جزء اکوسیستم‌های طبیعی است که انتشار و گسترش آن‌ها تا حدود زیادی تحت کنترل و تأثیر عوامل محیطی می‌باشد. رویشگاه‌های زالزالک نیز تحت شرایط خاصی بوده و حضور زالزالک تصادفی نیست، بلکه عوامل محیطی شامل اقلیم، خاک، پستی و بلندی و عوامل زیستی در حضور و عدم حضور آن‌ها نقش اساسی دارند. بنابراین عوامل بوم شناختی مؤثر بر حضور زالزالک در یک منطقه را می‌توان به دو دسته عوامل فیزیکی و زیستی تقسیم کرد که عوامل فیزیوگرافی (ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت) جزو عوامل فیزیکی می باشند. بر این اساس مطالعه شرایط اکولوژیک گونه‌های گیاهی مانند زالزالک اطلاعات مفیدی را به مدیران منابع جنگلی می‌دهد تا مدیریت بهینه‌ای را در این عرصه‌ها اعمال نمایند (Nazari et al., 2020). هر جامعه گیاهی خود شامل مجموعه‌ای از گونه‌های گیاهی با سرشت و نیازهای اکولوژیکی مشابه است که تحت تأثیر شرایط محیطی مانند خاک و رطوبت، گسترشگاه خاصی را برای خود انتخاب می‌کنند. خصوصیات خاک نقش عمده‌ای در ایجاد تغییر و تنوع در گونه‌های گیاهی ایفا می‌کند و از طرف دیگر جوامع گیاهی نیز نقش مهمی در تغییر و توسعه خصوصیات خاک‌ها به عهده دارند (Sousa et al., 2018). عوامل اکولوژیکی مختلفی در شکل‌گیری و پایداری پوشش گیاهی نقش دارند (Topaloglu et al., 2016). به طوریکه فاکتورهای فیزیوگرافیک مانند ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهات دامنه از جمله مهمترین این عوامل هستند (Zeidler and Borůvka, 2016). عوامل فیزیوگرافیک علاوه بر اینکه در استقرار توده‌های زالزالک نقش مهمی دارند روی بسیاری از خصوصیات کمی آنها مانند سطح مقطع برابرسینه، حجم در هکتار، ارتفاع درختان، زادآوری و غیره نیز مؤثر هستند (Bahmani et al., 2018). جنس زالزالک از خانواده Rosaceae به صورت مخلوط با درختان و بوته‌ها در آمریکا، اروپا و آسیا استقراریافته‌اند. گونه‌های زالزالک در ایران بسیار پراکنده‌اند و در فلور ایران 13 گونه از آن وجود دارد که یکی از گونه‌های موجود در ایرانCrataegus pontica است (Bahmani et al., 2018). گزینش گونه برای جنگل‌کاری خواه در عرصه‌ی باز یا برای پر کردن نقاط خالی جنگل برای جبران فقدان یا کمبود زادآوری طبیعی چه از گونه‌های بومی یا غیربومی امری دشوار و بسیار حساس است. به عنوان یک اصل کلی، هر گونه‌ای که برای جنگلکاری انتخاب می‌شود باید متناسب با شرایط محیطی آن محل باشد، به عبارت دیگر باید بتواند با وضع اقلیمی و خاکی آن محل خود را تطبیق داده و با عوامل زنده‌ی موجود در آن سازگاری پیدا کند. بررسی منابع نشان داده که تاکنون هیچ گونه تحقیقی در کشور، در رابطه با تاثیر عوامل فیزیوگرافی بر خصوصیات کمی زالزالک در ذخیره‌گاه جنگلی روستای قوجا کندی شهرستان چاراویماق انجام نشده است. بنابراین در این مطالعه به بررسی این مهم پرداخته می‌شود