روزنامه شرق، یکشنبه ۲۸ دی ۱۳۸۲ - ۲۵ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۱۸ ژانویه ۲۰۰۴

حمید رضا ابک : گویا قرار است انتشارات هرمس تکلیفش را با ماکس وبر یکسره کند. ساغروانی تصمیم گرفته است که هر چه را مستقیم یا غیرمستقیم ربطی به وبر پیدا می کند به زبان فارسی برگرداند. «سیمای فکری ماکس وبر» نوشته راینهارد بندیکس که با ترجمه محمود رامبد به بازار آمده، تلاشی است برای ارائه دقیق و منجسم آرا و افکار وبر در باب جامعه، دین، اخلاق پروتستانی، جنبه های عقلانیت اقتصادی در غرب، جامعه شناسی سیاسی و بسیاری موضوعاتی از این دست. این تاملات البته با زندگینامه مختصری از وبر هم همراه شده اند. «عقلانیت و آزادی» مقالاتی از ماکس وبر و درباره ماکس وبر است که یدالله موقن واحمد تدین آن را ترجمه کرده اند و «شرایط اخلاقی رشد اقتصادی» هم که روی جلدش نامی از وبر برده نشده، مجموعه مقالاتی به ترجمه احمد تدین و شهین احمدی است که عمده آنها مستقیم تا غیرمستقیم به وبر مربوطند. همه اینها به کنار، «دین، قدرت، جامعه» را باید ببینید که کتابی ۵۵۵ صفحه ای از ماکس وبر است و باز هم احمدتدین آن را ترجمه کرده.خلاصه اگر جایی، گوشه ای، کناری ردپایی از ماکس وبر دیدید، حتماً به ساغروانی خبر بدهید.

حالا ماکس وبر هیچ. مراد فرهادپور هم سرش بی کلاه نمانده. ترجمه «فلسفه، معرفت و حقیقت» به قلم نیچه و «بادهای غربی» که گزیده ای از گفت وگوها و سخنرانی های اوست، فعلاً به دام هرمس افتاده  اند. دومی، مقدمه جالبی دارد. حتی اگر حوصله خواندن کتاب های چندین و چندصفحه ای فلسفی و جامعه شناختی را ندارید، حتماً این مقدمه را بخوانید تا چند کلمه حرف حساب دستگیرتان شود. اولی اما یک کتاب فلسفی درست و حسابی است. این کتاب ترجمه گزیده هایی از نوشته ها و یادداشت های منتشر نشده نیچه از سال های ۱۸۷۲ تا ۱۸۷۶ است و انتشار آن تلاشی است برای گسترش فهم ما از تحول فکری نیچه و نیز دست یافتن به درک روشن تری از آرای او.

نیچه نخستین کسی بود که دریافت نفس حقیقت و معرفت برای انسان مدرن مسئله ساز شده  اند. نظریه او در مورد بی ارزش شدن حقیقت و معرفت در واقع بدین معناست که برای انسان مدرن آخر قرن نوزدهم مسئله  اصلی، دیگر نه شناخت طبیعت، که شناخت خود این شناخت است. اکنون نگاه آدمی معطوف به بنیاد معرفت و حقیقت علمی است و این امر مبین نقش و اهمیت مرکزی ارجاع به خودو تامل در نفس برای انسان و جهان مدرن است، درواقع تامل در نفس و دستیابی به خودآگاهی، مهم ترین ویژگی مدرنیته در همه ابعاد و زمینه هاست.

اما شاید مهم ترین کتاب روزهای اخیر انتشارات هرمس، «مسئله اختیار در تفکر اسلامی و پاسخ معتزله به آن» باشد. این کتاب را که یکی از مهم ترین منابع موجود در حوزه کلام معتزلی است شیخ بوعمران نگاشته است و اسماعیل سعادت هم آن را به پارسی برگردانده است. مقدمات اولیه کتاب که تحت عنوان ملاحظات مقدماتی آمده اند، تمهیدی برای آشنایی علاقه مندان به شرایط تاریخی ظهور افکار معتزله است و نکات بسیاری در باب نسبت این تفکر با اندیشه اشعری و تاثیر پذیری این نظام فکری از فلسفه یونان، افکار یهودی- مسیحی و تعالیم ثنوی آشکار می کند. زبان شیوا و فاخر اسماعیل سعادت، که به وسواس ادبی در روان نویسی و درست نویسی مشهور است، یک متن تخصصی و تقریباً آکادمیک را تبدیل به منبعی قابل استفاده برای طیف وسیعی از علاقه  مندان کرده است (ای کاش از این سعادت ها بیشتر نصیب ما می شد.)

هرمس اما حوزه فعالیت خود را هم گسترش داده است. «پدیدار شناسی و سینما» اثر آلن کازه بیه، «نظریه های روایت» نوشته والاس مارتین و «داستان» به قلم رابرت مک کی نشانگر تلاشی هستند که هرمس برای ایجاد ارتباطات میان رشته ای در حوزه فلسفه، سینما و ادبیات آغاز کرده است. کتاب های سینمایی تاکنون یا از مقوله فیلمنامه و تکنیک های سینمایی بوده اند و یا مجموعه نقدهایی که بر آثار هنری ای از این دست نگاشته می شده اند . حضور چنین کتاب هایی در عرصه ادبیات مکتوب سرزمین ما حداقل به ما می آموزاند که هر کدام از اتفاقات رخ داده در عالم واقع، چه سینما و چه فوتبال، می توانند موضوع تاملات فکری باشند و اندیشیدن در باب هر کدام از آنها می تواند نکات ارزشمندی درباره ماهیت شان برای علاقه مندان و مخاطبان آشکار کند.