پارسا کارشناسی ارشد 1374
پدیدآور: کامران مشیری
استاد راهنما: محمود لاجوردی
دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین
چکیده

در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت که نوسان آب خزر یک مسئله جدید و امروزی نیست بلکه در ادوار گذشته نیز وجود داشته است ولی آنچه که امروزه موجب شده تاتوجه بسیاری از صاحبنظران را به خود جلب کند اثرات مخرب آب در منطقه بسیار پرجمعیت سواحل خزر است .زیرا در هر دوحالت پیشروی و پسروی در گذشته و حال در مردم نگرانیهای مختلفی بهمراه داشته (مواردی از جهت خشک شدن احتمالی خزر و مواردی هم نگران گسترش خزر و به زیر آب بردن استانهای ساحلی) بوده است .ولی آنچه موجب توجه بیشتر به مسئله پیشروی آب درحال حاضر شده جمعیت زیاد این منطقه نسبت به جمعیت سابق است .در مورد ذکر علل نوسان هم باید اشاره شود که دلیل خاص و مشخصی تاکنون ارائه نشده است ، آنچه تحت عنوان دلایل نوسان خزر ارائه می‌شود بیشتر حدسیات علمی است تا نتیجه‌گیریهای تجربی و دقیق از آن در میان علل مختلف دو مورد بیش از همه جلب توجه می‌کند و دقیق‌تر بنظر می‌رسد : الف - تغییر شرایط اقلیمی به وضعیت جدید کنونی ب - اثرات مختلف بشر در میزان آبهای ورودی به خزر.در مورد اثرات پیشروی فعلی آب خزر در ناحیه شرق گیلان (لنگرود - رودسر - کلاچای) در ابعاد مختلف تا حدودی بررسی شد که چند مورد از مهمترین این اثرات به قرار زیر است : چند مورد از مهمترین اثرات به قرار زیر است : اثرات منفی : 1 - تخریب زمینهای کشاورزی در سطح وسیع بوسیله نفوذ آب شور اعم از سطحی و زیرزمینی که موجب عدم کارآیی آنها شده است . 2 - اثرات مخرب آب در بخش ساحلی که موجب شده سطح وسیعی از محدوده‌های مسکونی اعم از ویلایی (ساکن موقت) و یا بناهای مختلف دیگر که به عنوان مساکن دایمی مورد استفاده بودند در داخل آب قرار گرفته و مستهلک شوند. 3 - آوارگی و بی‌خانمانی مردمان این منطقه که مناطق مسکونی خویش را طعمه امواج دریا دیده‌اند. -4 تغییرات ژئومورفولوژیکی ایجاد شده در ساحل اعم از طبیعی مثل اثر امواج و...در ساحل و یا انسانی مانند کندن کانالهای متعدد جهت تخلیه آبهای اضافی وارد شده به خشکیهای ساحل. -5 تغییرات اکوسیستمی و زیست محیطی در محل که خود در دو بخش مطرح می‌شود : الف - تغییرات در شرایط طبیعی محل مثل تخریب مناطق جنگلی ساحل که آب دریا بوسیله خشکاندن درختان در اثر نفوذ آب شور و یا با کج کردن و در نهایت انداختن درختان بوسیله کوبیدن امواج که باعث نابودی پوشش جنگلی ساحل شده و آن را به منطقه باتلاقی تبدیل کرده است . ب - تغییرات ایجاد شده در حالت قبلی یعنی تبدیل جنگل به باتلاق خود موجب می‌شود تا موجودات زندن داخل این محیط هم تغییر نماید یعنی موجودات زنده ساکن جنگل جای خود را به موجودات زنده باتلاقی دهند که اثرات مخرب آن ایجاد بوی مشمئزکننده در محل از یک طرف و گسترش تعداد حشرات موذی بخصوص پشه‌ها از طرفی دیگر موجب می‌شوند تا نقاط مسکونی مجاور را بشدت در خطر آلودگی انواع بیماریها قرار دهد. 6 - تخریب سفره‌های آب زیرزمینی در اثر نفوذ آب دریا و عدم کارآیی لازم آنها که متاسفانه تاحال هیچگونه اقدامی حتی مطالعه‌ای در این زمینه بعمل نیامده است . 7 - اثر منفی پیشروی آب در تخلیه فاضلابهای مناطق شهری بخصوص شهرهایی که کاملا" به خط ساحلی چسبیده‌اند مثل کلاچای که باعث گشته امکان تخلیه صحیح و مناسب فاضلابها وجود ندارد و مشکلات پیش‌آمده ناشی از این مورد بسی لاینحل‌تر از موارد قبلی است . -8 اثر منفی پیشروی آب در مصب رودخانه‌های ورودی به دریا که موجب شده آب رودخانه را برای چندین متر به عقب براند و دهانه رودها وسیع‌تر گشته و همچنین سطح وسیعی از زمین‌های حاشیه مصب بصورت منطقه وسیع باتلاقی درآمده است . -9 منطقه زیبا و جالب را که هرساله جاذب هزاران نفر عاشق طبیعت و دریا بود امروزه بجای جذب توریست حتی سکنه اصلی خویش را در حال از دست دادن است که خود جای بحث مفصل دارد.در چند مورد جزئی هم پیشروی دریا اثرات مثبت داشته که در محدوده مورد مطالعه نبوده است مانند : -1 سهولت تردد کشتیهای مختلف در بندرگاهها -2 عدم لزوم لایروبی زیاد خط مسیر کشتیها در بنادر -3 بوجود آمدن محیط نامناسب‌تر زیست آبزیان