تهران امروز، از شبکه گسترده‌ای از میادین میوه و تره‌بار بهره‌مند است که تامین‌کننده مایحتاج روزانه میلیون‌ها شهروند هستند. اما آیا تا به حال به ریشه‌های این سیستم فکر کرده‌اید؟ این مقاله داستان جذاب پیدایش اولین بازار تره‌بار تهران و تحولات آن را از میدان امین‌السلطان تا میادین مدرن امروزی روایت می‌کند.

ایده‌ای زاده از نیاز:

در اواخر دوره قاجار، محمد ابراهیم خان امین‌السلطان، صدراعظم وقت، با مشکلی روزمره مواجه بود: ازدحام کشاورزان و دامداران در مسیر ارگ سلطنتی. این شلوغی و بی‌نظمی، او را به فکر چاره انداخت. تجربه سفرهای خارجی و مشاهده میادین مرکزی فروش محصولات کشاورزی در شهرهایی مانند باکو و مسکو، جرقه‌ای در ذهن او زد.

میدان امین‌السلطان: آغاز یک تحول:

امین‌السلطان، قطعه زمینی در نزدیکی دروازه شهرری (میدان شوش فعلی) را به ساخت اولین بازار تره‌بار تهران اختصاص داد. این میدان، که بعدها به نام خودش معروف شد، محلی برای تجمع کشاورزان و فروش مستقیم محصولات آنها بدون ورود به مرکز شهر بود. این اقدام نه تنها به ساماندهی فروش محصولات کشاورزی کمک کرد، بلکه باعث رونق تجارت و کاهش قیمت‌ها نیز شد.
 

از چرخ یابو تا کامیون‌های باربری:

در آن زمان، حمل و نقل کالا با استفاده از چهارپایان و “چرخ یابو” انجام می‌شد. کاروانسراهایی مانند خانات و هرندی، نقش مهمی در پشتیبانی از این بازار داشتند. با گذشت زمان و توسعه شهر، میدان امین‌السلطان نیز دستخوش تغییراتی شد و بازارهای تخصصی مانند ذغالی‌ها، مرغی‌ها و مال‌فروش‌ها در اطراف آن شکل گرفتند.

میدان امین‌السلطان، الگویی برای سایر شهرها:

ایده ساخت میدان مرکزی تره‌بار، به سرعت در سایر شهرهای ایران نیز گسترش یافت. استفاده از قپان برای وزن‌کشی و فروش محصولات، از دیگر نوآوری‌های امین‌السلطان بود که به حفظ حقوق کشاورزان کمک می‌کرد.

از میدان امین‌السلطان تا میادین میوه و تره‌بار مدرن:

با رشد جمعیت تهران، میدان امین‌السلطان به تدریج به یک معضل ترافیکی تبدیل شد. در دهه ۵۰، طرح انتقال این میدان به خارج از شهر مطرح و در نهایت در سال ۱۳۷۴، میدان مرکزی میوه و تره‌بار تهران در خانی‌آباد نو افتتاح شد. این مجموعه بزرگ، امروز به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تامین میوه و تره‌بار پایتخت فعالیت می‌کند.

میراث امین‌السلطان:

اگرچه میدان امین‌السلطان دیگر وجود ندارد، اما میراث آن در قالب ۲۵۳ بازار میوه و تره‌بار در سراسر تهران زنده است. این میادین و بازارها، با ارائه محصولات با کیفیت و قیمت مناسب، نقش مهمی در تامین مایحتاج شهروندان ایفا می‌کنند.