روزنامه همشهری، سه شنبه 13 شهریور ,1375 3 سپتامبر ,1996 سال چهارم , شماره 1059 

اهمیت حرکت در شکل‌گیری صحنه و انتقال مفاهیم

نام نمایش: از تولد تا تولد کارگردان: نادر رجب‌پور محل اجرا: تالار وحدت زمان اجرا: مرداد و شهریور ۱۳۷۵

حرکت یکی از عناصر بنیادی و در حقیقت رکن اساسی تئاتر است. با نگاهی عمیق‌تر به مفهوم درام و همچنین به ظرایف اجرای آن در صحنه، می‌توان دریافت که حرکت عنصری غالب و تعیین‌کننده در هنرهای نمایشی محسوب می‌شود. گاهی یک حرکت حساب‌شده و هماهنگ با پیام و فضای نمایش می‌تواند از صدها تعریف و توصیف کلامی مؤثرتر باشد. حرکت بازیگر در صحنه در واقع خودِ تئاتر است و می‌تواند جای هر عنصر مهم دیگری همچون متن، طراحی صحنه، دکور و حتی کارگردانی را بگیرد.

حرکت در صحنه باید در خدمت تحول و دگرگونی فضا، ضرب‌آهنگ و انتقال مفاهیم باشد. این امر به وضوح در حرکات موزون که جزئی جدایی‌ناپذیر از هنرهای نمایشی هستند و در هر اجرا از اهمیت بالایی برخوردارند، مشهود است. با اینکه نادر رجب‌پور در اصل طراح حرکت است، اما نمایش “از تولد تا تولد” که به مفاهیمی چون تاریخ انبیاء، ارزش‌های انسانی و اندیشه‌های بشری می‌پردازد، از حرکت کافی و ایده‌آل بی‌بهره است.

تماشاگر با توجه به شناخت قبلی خود از آثار رجب‌پور، انتظار اجرایی نسبتاً بی‌نقص و آرمانی دارد، اما این نمایش نتوانسته است آنچنان که باید پاسخگوی نیازهای صحنه و اصول زیباشناسی آن باشد. با این وجود، رجب‌پور به درستی بر اصول زیبایی‌شناسی رنگ و ترکیب‌بندی آن تأکید کرده است. رنگ و ترکیب‌بندی در یک نمایش موزون امری بسیار مهم است و هر هنرمند بزرگی در پی دستیابی به آن است. انصاف نیست که تلاش رجب‌پور برای هماهنگی موسیقی‌های متنوع، رنگ‌های بدیع و حرکت با تعداد زیادی بازیگر را نادیده بگیریم.

رجب‌پور می‌توانست با کمی پختگی، صیقل‌کاری و توجه به انعطاف و آمادگی جسمانی بازیگران، اثری درخشان‌تر و موفق‌تر ارائه دهد. متأسفانه بازیگران تئاتر در کشور ما اهمیت چندانی به پرورش بیان و بدن خود نمی‌دهند. بازیگران نمایش “از تولد تا تولد” نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این نمایش از یک نقص اساسی یعنی عدم انعطاف بدنی بازیگران رنج می‌برد.

نحوه راه رفتن، خم شدن و حرکت کردن نیازمند دقت و انعطاف بالایی از سوی بازیگران است، اما بدن‌های خشک و بی‌تحرک آن‌ها مانع از تحقق بخشیدن به نگاه کارگردان شده است. حتی استفاده از تمام امکانات نور، دود، صحنه گردان و سایر امکانات فنی تالار وحدت نیز نتوانسته ضعف بازیگران را بپوشاند.

هماهنگی و پیوند خوبی بین بخش‌های مختلف نمایش وجود دارد. استفاده از اشعار مولانا و تناسب آن با بافت شاعرانه نمایش از دیگر نقاط قوت “از تولد تا تولد” است. طراحی صحنه قابل قبول و زیبا است، اما نورپردازی فاقد طراحی مناسب و هنری است و می‌توان گفت که بدون برنامه‌ریزی بوده است.

کارگردان تئاتر باید کارگردان، نقاش، بازیگر، نورپرداز، طراح صحنه و مهم‌تر از همه رهبر باشد. هماهنگی بازی، فضا و رنگ با متن بر عهده کارگردان است. هماهنگی بازی با متن، فضاسازی، ایجاد ریتم و رنگ، اولاً کاری است که در حوزه زیبایی‌شناسی بصری قرار می‌گیرد، ثانیاً در حیطه معماری بدن است و ثالثاً در چارچوب تعریف و تفسیری هماهنگ و موزون. با این حال “از تولد تا تولد” اثری است که به آثار بعدی رجب‌پور امیدوار می‌کند.

همایون علی‌آبادی