خانه قدیمی توماس توماسیان، تاجر و نیکوکار ارمنی، یکی از بناهای ارزشمند تاریخی در محله ایرانشهر تهران است. این ملک در دهه ۱۳۵۰ توسط توماسیان وقف شد تا به مکانی برای فعالیت‌های فرهنگی و هنری تبدیل شود. اما طی سال‌های اخیر، بی‌توجهی به این خانه موجب تخریب بخشی از آن شده است.

معماری و تاریخچه خانه

این خانه با طراحی ساده اما زیبا توسط «اوژن آفتاندلیانس» معمار مشهور و اجرای «مهندس آیوازیان» ساخته شد. اوژن آفتاندلیانس طراحی پروژه‌های بزرگی مانند تالار وحدت، کلیسای سرکیس مقدس و برخی از بناهای مجموعه‌های سعدآباد و نیاوران را نیز در کارنامه دارد.

خانه، به یاد همسر توماسیان، «خانه فرهنگ ژینا توماسیان» نامگذاری شد و وقف‌نامه آن تاکید داشت که برای فعالیت‌های فرهنگی، مانند برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های هنری، استفاده شود.

نقاشی دیواری ۵۸۹ متری

یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های این بنا، نقاشی دیواری عظیمی به ابعاد ۵۸۹ متر مربع است که بر روی دیوار غربی سالن اصلی اجرا شده است. این نقاشی، صحنه‌ای از اساطیر ارامنه را با تکنیک گواش به تصویر کشیده و از شاهکارهای هنری در نوع خود به شمار می‌رود.

چالش‌های کنونی و وضعیت بنا

خانه توماسیان مدتی تحت مدیریت کمیته امداد و بنیاد مستضعفان بود و سپس به مالک خصوصی واگذار شد. اما استفاده نامناسب، از جمله تبدیل خانه به انبار مصالح، باعث تخریب بخش‌هایی از آن شده است. همچنین، با وجود ثبت ملی این بنا در سال ۱۳۸۳، اقدامات مرمتی انجام نشده و تذکرات سازمان میراث فرهنگی نیز بی‌نتیجه مانده است.

موقعیت فعلی: این بنا در خیابان سمیه، بعد از خیابان موسوی (فرصت)، پلاک ۱۸۹ قرار دارد و نیازمند توجه فوری برای حفظ این میراث فرهنگی و هنری است.

ضرورت مرمت و احیای بنا

با توجه به ارزش تاریخی، معماری و هنری این خانه، بازسازی و مرمت آن می‌تواند نه‌تنها به حفظ میراث فرهنگی کمک کند، بلکه به‌عنوان یک مرکز فعال فرهنگی، به جامعه نیز خدمت کند.