روزنامه ایران، چهارشنبه ۱۴ آذر ۱۴۰۳، شماره ۸۶۲۲

دکتر محسن شریعتی نیا (استاد دانشگاه شهید بهشتی)
تصویر رسانه ای از کره جنوبی چنان آراسته بود که اعلام حکومت نظامی اضطراری در این کشور شوکی به افکار عمومی وارد کرد. رئیس جمهور کره جنوبی، برای دوازدهمین بار در تاریخ این کشور، حکومت نظامی اضطراری را با استناد به ماده 77 قانون اساسی اعلام کرد. او مدعی است که این تصمیم با هدف حفظ امنیت ملی و نظم عمومی در مواجهه با تنش های سیاسی و کارشکنی های مجلس ملی تحت کنترل حزب دموکراتیک کره اتخاذ شد. «یون» این اقدام را برای مقابله با نیروهای طرفدار کره شمالی و حفاظت از دموکراسی لیبرال ضروری دانست و مجلس را به استیضاح های مکرر و کاهش بودجه های حیاتی متهم کرد. اعلام این وضعیت با واکنش شدید احزاب سیاسی مواجه شد. همزمان، ارتش تدابیر امنیتی ویژه ای را در پاسخ به این وضعیت به اجرا درآورد. طبق ماده 77 قانون اساسی کره جنوبی، رئیس جمهوری اختیار دارد در زمان جنگ، درگیری مسلحانه یا شرایط اضطراری ملی که امنیت و نظم عمومی را تهدید می کند، مشروط به رعایت چهارچوب قانونی، حکومت نظامی اعلام کند. این قانون، حکومت نظامی را به دو نوع تقسیم می کند: حکومت نظامی فوق العاده که شامل محدودیت هایی بر آزادی های مدنی و اختیارات قوا می شود؛ و حکومت نظامی احتیاطی که جزئیات آن به قوانین عادی ارجاع داده شده است. پس از اعلام حکومت نظامی، رئیس جمهوری موظف است فورا مجلس ملی را مطلع کند. مجلس نیز می تواند با رای اکثریت، خواستار لغو آن شود که در این صورت رئیس جمهوری ملزم به اجرای تصمیم مجلس است. این سازکار در عالم نظر توازنی میان اختیارات اجرایی در شرایط اضطراری و نظارت قانونگذاران برقرار می کند تا حاکمیت دموکراتیک و آزادی های مدنی حفظ شود.

از زمان تاسیس کره جنوبی تاکنون 16 بار حکومت نظامی اعلام شده که از این میان 12 بار حکومت نظامی اضطراری بوده است. چنین اعلام هایی عمدتا در دوره های بی ثباتی سیاسی، تهدیدات امنیت ملی یا ناآرامی های داخلی رخ داده است. موارد کلیدی شامل جنگ کره (1950-1953)، انقلاب آوریل (1960)، کودتای نظامی (1961)، و بخشی از دوره ریاست جمهوری پارک چونگ هی بوده است. رویدادهایی مانند قیام گوانکجو (1980)، جنبش های دموکراسی خواهی (1987)، و بحران های استیضاح در سال های 2004 و 2016 نیز منجر به اعلامیه های مشابهی شدند و تنش میان اقتدار دولت و مقاومت عمومی را نشان داده اند. حکومت نظامی معمولا برای سرکوب مخالفت ها یا تمرکز قدرت در دوره های بحران اعمال شده است، هرچند اغلب با واکنش های شدید مردمی همراه بوده، بویژه در جریان گذار کره جنوبی به دموکراسی.

بر این مبنا می توان گفت، به طور تاریخی، سیاست در کره جنوبی در فضایی پرتنش جریان یافته است. اعلامیه جدید بیش از آنکه گسستی از تاریخ سیاسی این کشور باشد، در تداوم سنتی است که تعارض و بن بست های موقتی در آن نقش مهمی ایفا کرده است. با وجود این، تصویری که در سال های اخیر از کره جنوبی عمدتا به واسطه قدرت نرم این کشور و پیشرفت های چشمگیر اقتصادی آن در اذهان پدید آمده، چنین رخدادی را برای جریان اصلی افکار عمومی جهانی شگفت آور جلوه می دهد. در جریان اصلی رسانه ای در پهنه جهانی، این رخداد نوعی گسست در سیاست کره تصویرسازی شده است، اما در متن تاریخ سیاسی کره می توان آن را نمادی از تداوم محسوب کرد. در متن بزرگ تر، تاریخ آسیا تاریخ استبداد بوده است. دموکراسی در این پهنه بسیار نوپا و شکننده است. دیگر آنکه برآمدن ترامپ در امریکا و سنگین تر شدن سایه فاشیسم جدید در اروپا، دموکراسی تنومند را هم به لرزه انداخته است. با وجود این، هنوز برای قضاوت های کلان در مورد تاثیرات این رخداد بر آینده سیاست در کره جنوبی بسیار زود است. ممکن است همچون برخی دوره های پیش، این بار هم دموکراسی جان به در ببرد؛ اما آشکار است که سایه آسیای غیرلیبرال بر دموکراسی نوپای کره سنگین تر می شود.