محمد درگاهی؛ از فرماندهی نظمیه تا نقش‌آفرینی در تحولات سیاسی ایران

محمد درگاهی (زاده ۱۲۶۹ در زنجان - درگذشته ۱۳۳۱)، یکی از چهره‌های برجسته نظامی ایران و از سرتیپ‌های ارتش شاهنشاهی بود. او در دوران فعالیت خود نقش مهمی در تحولات سیاسی و امنیتی ایران ایفا کرد و به‌ویژه در دوره قدرت‌گیری رضاخان، نقشی کلیدی در سرکوب مخالفان و تثبیت حکومت پهلوی داشت.

آغاز فعالیت نظامی و ریاست نظمیه

محمد درگاهی در سال ۱۳۰۱ با درجه نایب سرهنگی به ریاست اداره قلعه‌بیگی منصوب شد و سپس به جایگاه دژبان رسید. در سال ۱۳۰۲، در نخستین روزهای ریاست وزرایی سردار سپه (رضاخان)، به جای ژنرال وستد اهل سوئدی به ریاست نظمیه کل مملکتی برگزیده شد.

درگاهی که شخصیتی جدی و جاه‌طلب داشت، توانست اعتماد و توجه سردار سپه را جلب کند. او پیش از تصدی این سمت، به دستور رضاخان مأمور رسیدگی به عملکرد سوئدی‌هایی شد که در رأس نظمیه فعالیت می‌کردند. درگاهی با پرونده‌سازی علیه سوئدی‌ها، بهانه لازم را برای برکناری آن‌ها فراهم کرد و این وظیفه را مطابق خواسته رضاخان به انجام رساند.

نقش در تثبیت حکومت پهلوی

در دوران ریاست درگاهی بر نظمیه، شهربانی فعالیت خود را در تهران و سایر نقاط کشور گسترش داد. او با بی‌پروایی و قاطعیت در از میان برداشتن مخالفان سیاسی حکومت رضاشاه عمل کرد و نقشی اساسی در روند قدرت‌یابی رضاخان ایفا کرد.

درگاهی با سرکوب مخالفان سیاسی و تهیه گزارش‌های روزانه از رفتار و عملکرد دولتمردان، تلاش می‌کرد ذهن سردار سپه را نسبت به افراد مختلف تحریک کند. اقدامات او راه را برای انقراض سلطنت قاجار و تثبیت سلطنت پهلوی هموار ساخت.

ساخت زندان قصر و سقوط از قدرت

یکی از اقدامات برجسته درگاهی، ساخت زندان قصر بود. در مراسم افتتاح این زندان در تاریخ ۱۱ آذر ۱۳۰۸، او در حضور مقامات بلندپایه کشور، به شوخی به تیمورتاش (وزیر دربار رضاشاه) گفت:

«جای خوب و مناسبی را تهیه دیدم؛ اینجا زندان قصر خوابگاه ابدی شماست.»

این جمله از سوی تیمورتاش به‌عنوان تهدیدی جدی تلقی شد. او شکایت خود را به رضاشاه برد و در نتیجه، محمد درگاهی از ریاست شهربانی برکنار و به زندان قصر منتقل شد.

سال‌های پایانی و درگذشت

درگاهی پس از چند ماه زندان، آزاد شد و به ریاست اداره نظام وظیفه منصوب گردید. او چند سال در این سمت فعالیت کرد و سپس به ریاست اداره کل آمار و ثبت احوال رسید. با این حال، در نهایت از ارتش اخراج شد و در سال ۱۳۳۱ درگذشت.

جمع‌بندی

محمد درگاهی، به‌عنوان یکی از چهره‌های مؤثر در تحولات سیاسی و امنیتی دوران رضاشاه، نقشی کلیدی در سرکوب مخالفان و تثبیت حکومت پهلوی ایفا کرد. او با اقدامات قاطعانه و جاه‌طلبانه خود، هم مورد اعتماد رضاشاه قرار گرفت و هم در نهایت قربانی همان ساختار قدرت شد. میراث او، به‌ویژه در ساختار نظمیه و نقش او در تحولات سیاسی آن دوران، همچنان در تاریخ ایران باقی مانده است.