محله افسریه، یکی از مناطق قدیمی و پرخاطره تهران، قصه‌ای پر از تغییرات و تحولات را در دل خود جای داده است. از روزهایی که بیابانی برهوت بود تا زمانی که به یکی از پرجمعیت‌ترین محله‌های پایتخت تبدیل شد، افسریه همواره نمادی از تلاش، مهاجرت و هویت‌سازی بوده است.

افسریه؛ از بیابان‌های برهوت تا محله‌ای پرجمعیت

در دهه ۵۰، افسریه چیزی جز بیابانی خالی از سکنه نبود. این منطقه در آن زمان محل تمرین نظامیان پادگان گارد شاهنشاهی بود. سربازان در این محدوده مانورهای نظامی انجام می‌دادند، از چتربازی گرفته تا جنگ‌های فرضی. اما در سال‌های پایانی دهه ۵۰، خانه‌های کوچک و بزرگ یکی‌یکی در این محله ساخته شدند و افسریه کم‌کم شکل یک محله مسکونی به خود گرفت.

در ابتدا، امکانات رفاهی در افسریه بسیار محدود بود. خیابان‌ها آسفالت نشده و دسترسی به سایر نقاط شهر دشوار بود. طبق گفته عباس خاکسار، یکی از قدیمی‌های محله، در آن زمان تنها ۱۵۰ خانه در افسریه وجود داشت و اهالی برای تهیه نان به دو نانوایی محله مراجعه می‌کردند که اغلب یکی از آن‌ها تعطیل بود.

افسریه؛ محله‌ای خارج از محدوده شهری

در سال ۱۳۵۰، حکومت وقت افسریه را خارج از محدوده شهری تهران اعلام کرد. به همین دلیل، خانه‌هایی که مردم شبانه می‌ساختند، توسط شهرداری تخریب می‌شد. محمد قنبری، از دیگر اهالی قدیمی افسریه، می‌گوید: «مردم با کانکس یا آلونک‌هایی ساده خانه می‌ساختند، اما شهرداری آن‌ها را خراب می‌کرد. از سال ۵۹ به بعد، شهرداری به تدریج برای ساخت خانه در این محله جواز داد و افسریه کم‌کم به بخشی از تهران تبدیل شد.»

افسریه؛ محله‌ای برای مهاجران

افسریه از همان ابتدا محله‌ای برای مهاجران بود. مردمانی از خراسان، سمنان، سبزوار، شهرهای شمالی، ترک‌ها، کردها و لرها در این محله سکونت یافتند. این تنوع قومیتی، افسریه را به محله‌ای پر از فرهنگ‌های مختلف تبدیل کرد. اهالی قدیمی با همکاری یکدیگر خیابان‌ها و کوچه‌های محله را ساختند و به تدریج هویت این محله شکل گرفت.

در گذشته، آب مصرفی محله از موتور آب تأمین می‌شد. میراب محله، آب را به صورت نوبتی در جوی‌ها جاری می‌کرد و هر خانه آب‌انبار خود را پر می‌کرد. امروزه، شهرداری از این آب برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌کند.

چرا نام افسریه؟

نام افسریه به افسرالملوک علم، یکی از خواهران علم و از درباریان دوره قاجار، بازمی‌گردد. طبق گفته منوچهر والی‌زاده، صداپیشه پیشکسوت، این زمین‌ها در زمان قاجار به وثوق‌الدوله، نخست‌وزیر اواخر دوره قاجار، تعلق داشت. او برای فروش این زمین‌ها با خواهران علم شریک شد و آن‌ها را به قطعات ۱۲۵ متری تقسیم و به فروش رساندند. نام محله نیز به افتخار افسرالملوک علم، افسریه گذاشته شد.

استادیوم تختی؛ دومین استادیوم بزرگ تهران

یکی از مهم‌ترین نقاط افسریه، استادیوم تختی است. این استادیوم که در گذشته به نام فرح‌آباد شناخته می‌شد، دومین استادیوم مهم تهران است. زمین فوتبال این استادیوم میزبان مسابقات مهم و تیم‌های مطرح کشور بوده و گنجایش حدود ۲۴ هزار نفر تماشاگر را دارد. چمن این استادیوم با استانداردهای بین‌المللی تطابق دارد و مورد تأیید کارشناسان AFC است.

مساجد و حسینیه‌های محله افسریه

محله افسریه پر از مساجد و حسینیه‌هاست که هرکدام متعلق به یکی از قومیت‌های ساکن در این محله هستند. از جمله:

• مسجد امام جعفر صادق (ع)
• حسینیه حضرت ابوالفضل (ع)
• حسینیه میانداری‌ها

اما مهم‌ترین مسجد این محله، مسجد جامع افسریه است که در روزهای انقلاب و دفاع مقدس، یکی از پایگاه‌های اصلی مبارزه و اعزام رزمندگان به جبهه‌ها بود. بسیاری از شهدای افسریه از همین مسجد به جبهه اعزام شدند. این محله با تقدیم ۳۲۰ شهید، نقش مهمی در تاریخ انقلاب اسلامی داشته است.

جمعیت و امکانات آموزشی افسریه

امروزه، افسریه با جمعیتی حدود ۱۳۰ هزار نفر یکی از محله‌های پرجمعیت تهران است. امکانات آموزشی این محله نیز متناسب با جمعیت آن توسعه یافته و مدارس متعددی در این منطقه فعالیت می‌کنند.

جمع‌بندی

محله افسریه، از بیابانی خالی تا یکی از محله‌های پرجمعیت و پرخاطره تهران، مسیری طولانی را طی کرده است. این محله که روزگاری محل تمرین نظامیان بود، اکنون به محله‌ای پر از زندگی، فرهنگ و تاریخ تبدیل شده است. افسریه با تنوع قومیتی، مساجد و حسینیه‌های متعدد، استادیوم تختی و گذشته‌ای پر از داستان‌های شنیدنی، یکی از محله‌های خاص و دیدنی تهران است که همچنان هویت خود را حفظ کرده است.