مسجد فخریه، یکی از مساجد تاریخی و زیبای تهران، در ضلع شمالی میدان منیریه و سر کوچه میامی سابق قرار دارد. این مسجد که توسط استاد برجسته معماری ایران، حسین لرزاده، طراحی و ساخته شده، از جمله شاهکارهای معماری مذهبی در تهران به شمار می‌رود.

تاریخچه ساخت مسجد فخریه

مسجد فخریه بین سال‌های ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۲، هم‌زمان با دوران طراحی و ساخت کاخ مرمر توسط استاد حسین لرزاده، ساخته شد. این مسجد توسط حاج حسین آقا فخریه، یکی از خیرین برجسته آن زمان، وقف شده است.

ویژگی منحصربه‌فرد محراب مسجد فخریه

یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های مسجد فخریه، محراب بدون انحراف و استهلاک آن است. نصرالله حدادی، پژوهشگر تاریخ تهران، در این باره می‌گوید:

«محراب مسجد فخریه به گونه‌ای طراحی شده که زاویه آن دقیقاً با افق روزهای ۷ خرداد و ۲۵ تیر، یعنی زمانی که خورشید بر خانه خدا عمود می‌شود، تنظیم شده است. این دقت باعث شده نمازگزاران در این مسجد کاملاً رو به قبله بایستند.»

این ویژگی که در بسیاری از مساجد طراحی‌شده توسط استاد لرزاده دیده می‌شود، نشان از دقت و مهارت بالای این معمار برجسته دارد.
 

معماری و تزئینات مسجد فخریه

مسجد فخریه با معماری زیبا و تزئینات چشم‌نواز خود، به‌عنوان یکی از مساجد محلی تهران، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. حدادی درباره معماری این مسجد می‌گوید:

«این مسجد از مصالحی مانند آجر زبره، ستون‌های سنگی، طاق‌ها و قوس‌های زیبا همراه با کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری ساخته شده است. ورودی هشتی مسجد نیز امضای خاص استاد لرزاده است که در بسیاری از مساجد طراحی‌شده توسط او دیده می‌شود.»

از دیگر ویژگی‌های برجسته این مسجد می‌توان به وجود ۳۲ کاسه معلق و ۱۶ نیم‌کاسه معلق اشاره کرد که روی ستون‌های سنگی استوار شده‌اند. با وجود گذشت بیش از ۹۰ سال از ساخت این مسجد، همچنان مستحکم و استوار باقی مانده است.

روایتی شنیدنی از ساخت مسجد فخریه

یکی از داستان‌های جالب درباره ساخت مسجد فخریه، به حاج حسین آقا فخریه، واقف این مسجد، بازمی‌گردد. او که در آن زمان صاحب یک کوره آجرپزی در حوالی نازی‌آباد بود، برای جلوگیری از هرگونه شبهه دینی، از آجرهای تولیدی خود برای ساخت مسجد استفاده نکرد.

حدادی در این باره می‌گوید:

«مرحوم فخریه آجرهای موردنیاز مسجد را خریداری می‌کرد و حتی برای حمل آن‌ها از نازی‌آباد تا میدان منیریه، شرایط خاصی را برای حیوانات باربر تعیین کرده بود. او تأکید داشت که بار حیوانات نباید از حد مشخصی بیشتر باشد و در مسیر، آب و غذا برای آن‌ها فراهم شود. همچنین، پس از اتمام ساخت مسجد، حیوانات آزاد می‌شدند.»

معماری ماندگار و ارزشمند مسجد فخریه

بر اساس تخمین‌ها، حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار آجر در ساخت این مسجد به کار رفته است. این مسجد که یکی از نمونه‌های برجسته معماری استاد لرزاده است، همچنان با استحکام و زیبایی خود، یادآور هنر و دقت معماران ایرانی است.

نتیجه‌گیری

مسجد فخریه، با محراب دقیق و بدون انحراف، معماری زیبا و داستان‌های شنیدنی از دوران ساخت خود، یکی از گنجینه‌های تاریخی و مذهبی تهران به شمار می‌رود. این مسجد نه‌تنها نمادی از هنر و دقت استاد حسین لرزاده است، بلکه یادگاری ارزشمند از وقف و نیکوکاری حاج حسین آقا فخریه محسوب می‌شود.