در محله‌ای که مردگان را به بهشت زهرا نمی‌برند؛ روایت سنتی تشییع جنازه در کن
در محله‌های قدیمی تهران، همچنان می‌توان شاهد تشییع جنازه به سبک سنتی بود. در این محله‌ها، پیکر مردگان بر دوش همسایگان تا قبرستان‌های محلی بدرقه می‌شود؛ قبرستان‌هایی که اغلب در کنار امامزادگان قرار دارند و زیر سایه معنوی گنبدهای امامزاده، آرامشی خاص به خود گرفته‌اند. محله کن یکی از این مناطق است که این سنت همچنان در آن زنده است.
تشییع جنازه به سبک سنتی در محله کن
صدای «لا اله الا الله» از خیابان‌های محله کن به گوش می‌رسد. جمعیتی سیاه‌پوش، جنازه‌ای را بر دوش گرفته و به سوی قبرستان محلی بدرقه می‌کنند. در اینجا، برخلاف بسیاری از نقاط دیگر تهران، خبری از آمبولانس‌های بهشت زهرا(س) نیست. مردم محله همچنان به شیوه‌ای سنتی، پیکر عزیزانشان را تا خانه ابدی همراهی می‌کنند.
در محله کن، پنج امامزاده وجود دارد که قبرستان‌های آن‌ها محل دفن مردگان محلی است. این قبرستان‌ها از گذشته تا امروز، جایگاه دفن اهالی اصیل محله بوده‌اند و همچنان این سنت حفظ شده است.
امامزاده سید محمدرضا (ع)؛ خانه ابدی اهالی میانده کن
یکی از این قبرستان‌ها در حیاط امامزاده سید محمدرضا (ع) در محله میانده کن قرار دارد. این امامزاده که نسبش با شش واسطه به امام سجاد (ع) می‌رسد، قدمتی ۲۰۰ ساله دارد و محل دفن بسیاری از اهالی این محله است.
محمدخانی، یکی از ریش‌سفیدان محله، می‌گوید:
«کنی‌ها مرده‌هایشان را از محله بیرون نمی‌برند. هر محله از کن، قبرستان مخصوص به خود دارد و مردگان با جواز متولیان و معتمدان محل در آنجا دفن می‌شوند.»
غسالخانه قدیمی و تغییرات امروز
تا حدود دو دهه پیش، محله کن تنها یک غسالخانه داشت که در امامزاده جعفر (ع) محله سرآسیاب قرار داشت. محمدخانی می‌گوید:
«در گذشته، بسیاری از خانواده‌ها مردگان خود را در حیاط خانه غسل می‌دادند. اما امروز اگر فردی در بیمارستان فوت کند، برای غسل و کفن به بهشت زهرا(س) منتقل شده و سپس به قبرستان محلی بازگردانده می‌شود.»
چالش کمبود فضای قبرستان در کن
قبرستان‌های محله کن، با وجود قدمت و معنویت خاص خود، با مشکل کمبود فضا مواجه هستند. جواد هاشمی، رئیس شورایاری محله کن، می‌گوید:
«برای مقابله با این مشکل، قبرها به صورت سه‌طبقه ساخته شده‌اند. اگر بیش از ۳۰ سال از دفن فردی گذشته باشد، به حکم شرعی امکان دفن جنازه دیگری در همان قبر وجود دارد. با این روش، توانسته‌ایم تعداد بیشتری از اموات را در فضای محدود دفن کنیم. البته به کمک خیرین، زمینی در کنار قبرستان خریداری شده که به زودی به مساحت آن اضافه خواهد شد.»
روایتی شنیدنی از ساخت مسجد و قبرستان محلی
یکی از داستان‌های جالب درباره محله کن، به حاج حسین آقا فخریه، یکی از واقفان محلی، بازمی‌گردد. او که صاحب کوره آجرپزی در نازی‌آباد بود، برای ساخت مسجد و قبرستان محله، از آجرهای تولیدی خود استفاده نکرد تا شبهه‌ای در مال شخصی‌اش ایجاد نشود.
محمدخانی می‌گوید:
«حاج حسین آقا برای حمل آجرها از نازی‌آباد تا میدان منیریه، شرایط خاصی تعیین کرده بود. بار حیوانات نباید از حد مشخصی بیشتر می‌شد و در مسیر، آب و غذا برای آن‌ها فراهم می‌کردند. حتی پس از اتمام ساخت مسجد، حیوانات باربر آزاد شدند.»
احترام به مردگان و صاحبان عزا
در محله کن، احترام به مردگان و خانواده‌های داغدار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. محمدخانی توضیح می‌دهد:
«در گذشته، اگر خانواده‌ای عزادار بود، مراسم عروسی باید با احترام خاصی برگزار می‌شد. برای دعوت خانواده عزادار به عروسی، سفره‌ای بزرگ پهن می‌کردند و با هدیه‌ای، آن‌ها را به مراسم دعوت می‌کردند. همچنین، مردان عزادار تا مدتی موهای خود را نمی‌تراشیدند و برای حضور در مراسم، آرایشگر به خانه می‌آوردند.»
قبرستان؛ مکانی برای آرامش و دیدار
قبرستان‌های محله کن، علاوه بر محلی برای دفن مردگان، مکانی برای آرامش و دیدار اهالی محله است. نیمکت‌هایی در اطراف قبرستان نصب شده تا بازدیدکنندگان بتوانند در کنار قبور عزیزانشان بنشینند، فاتحه بخوانند و با دیگر اهالی دیدار کنند.
نتیجه‌گیری
محله کن با حفظ سنت‌های قدیمی تشییع جنازه و دفن مردگان، نمونه‌ای از فرهنگ اصیل و احترام به ارزش‌های مذهبی و اجتماعی است. قبرستان‌های محلی این منطقه، نه‌تنها یادگاری از گذشته‌های دور هستند، بلکه نشان‌دهنده پیوند عمیق مردم با اعتقادات و آیین‌های سنتی‌شان است.
منتشر شده در همشهری محله منطقه۵ به تاریخ ۱۳۹۳/۰۵/۲۰*
نظر شما