نظریه تعادل کنترل که توسط چارلز تیتل در سال 1995 ارائه شد، یکی از نظریه‌های تلفیقی برجسته در جرم‌شناسی است که به بررسی رابطه میان کنترل اجتماعی و رفتارهای انحرافی و مجرمانه می‌پردازد. این نظریه با ترکیب مفاهیم کلیدی از نظریه‌های مختلف مانند کنترل اجتماعی، یادگیری اجتماعی، نظریه انتخاب عقلانی، برچسب‌زنی و فعالیت‌های روزمره، چارچوبی جامع برای تبیین رفتارهای انحرافی ارائه می‌دهد.

تیتل در نظریه خود به مفهوم کنترل به‌عنوان عامل اصلی در شکل‌گیری رفتارهای انحرافی تأکید می‌کند و معتقد است که عدم تعادل در کنترل، چه به صورت کنترل اضافی و چه به صورت نقصان کنترل، می‌تواند به رفتارهای مجرمانه و انحرافی منجر شود.

مفهوم کنترل در نظریه تعادل کنترل

تیتل کنترل را به دو عنصر اصلی تقسیم می‌کند:

1. کنترلی که دیگران بر فرد اعمال می‌کنند (کنترل بیرونی).
2. کنترلی که فرد می‌تواند بر دیگران اعمال کند (کنترل درونی).

این دو عنصر در مجموع نسبت کنترل (Control Ratio) را تشکیل می‌دهند.

تعادل و عدم تعادل در کنترل:

• تعادل کنترل: زمانی که میزان کنترلی که فرد بر دیگران اعمال می‌کند با میزان کنترلی که دیگران بر او اعمال می‌کنند برابر باشد، همنوایی و رفتارهای سازگارانه شکل می‌گیرد.
• عدم تعادل کنترل: زمانی که این نسبت به هم بخورد (چه به صورت کنترل اضافی و چه به صورت نقصان کنترل)، احتمال بروز رفتارهای انحرافی و مجرمانه افزایش می‌یابد.

انواع عدم تعادل در کنترل و رفتارهای انحرافی

تیتل بیان می‌کند که عدم تعادل در کنترل می‌تواند به دو شکل رخ دهد: نقصان کنترل و کنترل اضافی. هر یک از این شرایط می‌تواند به بروز انواع خاصی از رفتارهای انحرافی منجر شود.

1. نقصان کنترل:

افرادی که احساس می‌کنند کنترل کافی بر زندگی خود ندارند، ممکن است برای بازگرداندن تعادل، به رفتارهای انحرافی روی آورند. این رفتارها شامل سه دسته اصلی است:

• تجاوزگری: شامل خشونت فیزیکی مستقیم مانند سرقت، تجاوز جنسی و سایر اشکال خشونت.
• تمرد و خودسری: شامل چالش با مکانیسم‌های کنترل اجتماعی بدون آسیب جسمی، مانند تخریب اموال، نقض قوانین (مانند منع رفت و آمد) یا رفتارهای جنسی غیرمتعارف.
• تسلیم و انقیاد: شامل فرمانبری منفعلانه و پذیرش سوءاستفاده جسمی یا جنسی بدون واکنش.

2. کنترل اضافی:

افرادی که احساس می‌کنند کنترل بیش از حدی بر دیگران دارند، ممکن است از این کنترل برای انجام رفتارهای انحرافی خاص استفاده کنند. این رفتارها شامل موارد زیر است:

• استثمار: استفاده از دیگران برای ارتکاب جرم، مانند قاتلان قراردادی یا فروشندگان مواد مخدر.
• غارت: استفاده از قدرت بدون توجه به دیگران، مانند ارتکاب جرایم خشن یا آلوده کردن محیط زیست.
• فساد و انحطاط: شامل رفتارهای غیرمنطقی مانند تحقیر دیگران یا ایجاد مزاحمت برای کودکان.

عوامل مؤثر بر رفتارهای انحرافی

تیتل در نظریه خود بیان می‌کند که رفتارهای انحرافی تحت تأثیر عوامل انگیزشی و عوامل موقعیتی قرار دارند.

1. عوامل انگیزشی:

این عوامل شامل نیازها و تمایلات فردی است که ممکن است فرد را به سمت رفتارهای انحرافی سوق دهد:

• نیازهای جسمی و روانی: مانند نیاز به استقلال، آزادی یا رفع محرومیت.
• نسبت کنترل: میزان کنترل فرد بر دیگران و دیگران بر فرد، که می‌تواند به دلیل تفاوت در سن، جنسیت، طبقه اجتماعی یا نژاد متفاوت باشد.

2. عوامل موقعیتی:

این عوامل شامل شرایط محیطی و اجتماعی است که فرصت‌های لازم برای ارتکاب جرم را فراهم می‌کند:

• تحریک دیگران: مانند خشونت کلامی یا تهمت‌های نژادی.
• فرصت‌ها: برای مثال، فرد برای سرقت یا تجاوز باید به قربانی یا اموال او دسترسی داشته باشد.

3. محدودیت‌ها:

تیتل به مفهوم محدودیت‌ها نیز اشاره می‌کند، که به احتمال اعمال کنترل واقعی بر فرد مربوط می‌شود. اگر فرد احساس کند که احتمال دستگیری یا مجازات پایین است، احتمال ارتکاب جرم افزایش می‌یابد.

پیامدهای نظریه تعادل کنترل

1. ارتباط با نظریات پیشین:

نظریه تعادل کنترل تیتل، با نظریات پیشین مانند کنترل اجتماعی، یادگیری اجتماعی و انتخاب عقلانی مرتبط است. این نظریه تلاش می‌کند تا مفاهیم کلیدی این نظریات را در یک چارچوب جامع ترکیب کند.

2. توضیح رفتارهای انحرافی:

این نظریه نشان می‌دهد که رفتارهای انحرافی نه تنها نتیجه نقصان کنترل (همان‌طور که نظریات پیشین کنترل اجتماعی بیان می‌کردند)، بلکه نتیجه کنترل اضافی نیز می‌تواند باشد.

3. کاربرد در تحلیل خشونت خانگی:

تیتل بیان می‌کند که عدم تعادل در کنترل می‌تواند به خشونت خانگی منجر شود. برای مثال، در جوامعی که ابزارهای قانونی برای کنترل زنان توسط مردان وسیع است، احتمال وقوع خشونت خانگی علیه زنان افزایش می‌یابد. این نظریه می‌تواند به تحلیل حقوقی و اجتماعی این پدیده کمک کند.

کاربردهای نظریه تعادل کنترل

پیشگیری از جرم:

• این نظریه می‌تواند به طراحی برنامه‌هایی برای متعادل‌سازی نسبت کنترل در روابط اجتماعی کمک کند. برای مثال، تقویت کنترل اجتماعی در جوامع فقیرنشین یا کاهش کنترل اضافی در گروه‌های قدرتمند می‌تواند به کاهش جرم کمک کند.

تحلیل خشونت خانگی:

• نظریه تعادل کنترل می‌تواند به تحلیل عوامل مؤثر بر خشونت خانگی کمک کند. برای مثال، عدم توازن در قدرت و کنترل میان زن و مرد می‌تواند به خشونت منجر شود.

سیاست‌گذاری اجتماعی:

• این نظریه می‌تواند به سیاست‌گذاران کمک کند تا برنامه‌هایی برای کاهش نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی طراحی کنند که به توازن کنترل در جامعه کمک کند.

نقد و چالش‌های نظریه

پیچیدگی مفاهیم:

• مفهوم نسبت کنترل و تعامل میان کنترل اضافی و نقصان کنترل ممکن است برای برخی از پژوهشگران پیچیده باشد و اندازه‌گیری آن دشوار باشد.

تمرکز بر عوامل اجتماعی:

• این نظریه بیشتر بر عوامل اجتماعی و ساختاری تمرکز دارد و ممکن است نقش عوامل فردی مانند ویژگی‌های شخصیتی یا زیستی را نادیده بگیرد.

عدم توجه به تغییرات فرهنگی:

• نظریه تعادل کنترل ممکن است در تحلیل جوامع با فرهنگ‌های متفاوت، محدودیت‌هایی داشته باشد.

نتیجه‌گیری

نظریه تعادل کنترل چارلز تیتل یکی از نظریه‌های جامع و تلفیقی در جرم‌شناسی است که به بررسی نقش کنترل اجتماعی در شکل‌گیری رفتارهای انحرافی می‌پردازد. این نظریه با تأکید بر نسبت کنترل و تعادل میان کنترل اعمال‌شده و کنترل اعمال‌شده بر دیگران، چارچوبی مفید برای تحلیل رفتارهای انحرافی ارائه می‌دهد.

تیتل نشان می‌دهد که رفتارهای انحرافی می‌توانند نتیجه نقصان کنترل یا کنترل اضافی باشند و این رفتارها تحت تأثیر عوامل انگیزشی، موقعیتی و محدودیت‌ها قرار دارند. این نظریه می‌تواند به طراحی برنامه‌های پیشگیری از جرم، تحلیل خشونت خانگی و سیاست‌گذاری اجتماعی کمک کند.

کلیدوازه ها:

نظریه تعادل کنترل چارلز تیتل

1. کنترل اجتماعی و انحراف
2. نسبت کنترل در جرم‌شناسی
3. رفتارهای انحرافی و مجرمانه
4. کنترل اضافی و نقصان کنترل
5. تئوری تلفیقی در جرم‌شناسی
6. علل انحراف و جرم
7. عوامل انگیزشی در رفتارهای انحرافی
8. تحلیل خشونت خانگی بر اساس نظریه تیتل
9. نقش کنترل در پیشگیری از جرم
10. کنترل اجتماعی در نظریه‌های جرم‌شناسی
11. توازن کنترل و رفتارهای مجرمانه
12. نظریه‌های جامع انحراف
13. جرم‌شناسی و نظریه‌های کنترل
14. پیشگیری از جرم با توازن کنترل