آموس هاولی (Amos Hawley)، جامعه‌شناس برجسته آمریکایی، یکی از نظریه‌پردازان اصلی در حوزه اکولوژی انسانی و بوم‌شناسی شهری است. نظریات او بر نظام‌های اجتماعی و تعاملات انسانی در محیط‌های شهری متمرکز است و تأثیر عمیقی بر مطالعات شهری، جامعه‌شناسی و جرم‌شناسی داشته است. هاولی با ارائه رویکردی نوین در مکتب اکولوژی انسانی، مفاهیم جدیدی را برای تحلیل رفتارهای اجتماعی و جنایی در محیط‌های شهری مطرح کرد.

1. مبانی نظریه آموس هاولی

1.1. اکولوژی انسانی

• هاولی بر این باور بود که اکولوژی انسانی باید به مطالعه ریخت‌شناسی جمعی (شکل و ساختار جوامع انسانی) و تأثیر شرایط و متغیرهای بیرونی بر آن بپردازد.
• او تأکید داشت که ارزش‌ها و انگیزه‌های فردی هرچند مهم هستند، اما در رویکرد اکولوژیک نقشی ندارند.
• هدف اکولوژی انسانی از نظر هاولی، ارائه توصیفی از تعاملات اجتماعی و فضایی تحت تأثیر شرایط محیطی است.

1.2. اصول چهارگانه اکولوژی انسانی

هاولی برای تحلیل نظام‌های اجتماعی، چهار اصل کلیدی را معرفی کرد:

1. وابستگی متقابل (Interdependence):
   • افراد و گروه‌های اجتماعی در یک جامعه به یکدیگر وابسته‌اند و این وابستگی تعیین‌کننده تعاملات آن‌هاست.
2. کارکرد کلیدی (Key Functionality):
   • هر گروه یا ناحیه در جامعه، نقشی کلیدی در حفظ تعادل اجتماعی ایفا می‌کند.
3. تمایز یافتگی (Differentiation):
   • تخصص‌گرایی و تمایز نقش‌ها، شیوه اصلی انطباق انسان‌ها با محیط است.
4. سلطه (Dominance):
   • گروه‌ها یا نواحی‌ای که بیشترین وابستگی به آن‌ها وجود دارد، نقش مسلط در جامعه ایفا می‌کنند. این سلطه اغلب در موقعیت جغرافیایی یا نقش اقتصادی آن‌ها منعکس می‌شود.

2. بوم‌شناسی شهری از دیدگاه هاولی

2.1. تعریف بوم‌شناسی شهری

• بوم‌شناسی شهری به مطالعه روابط متقابل میان انسان‌ها و محیط‌های شهری می‌پردازد.
• هاولی با تکامل این رویکرد، بر وابستگی متقابل نواحی شهری و تأثیر آن بر ساختار اجتماعی تأکید کرد.

2.2. نقش تمایز و تخصص‌گرایی

• هاولی معتقد بود که تخصص‌گرایی و تمایز نقش‌ها، شیوه اصلی انطباق انسان‌ها با محیط شهری است.
• مثال: گروه‌های تجاری و اقتصادی (مانند بانک‌ها و شرکت‌های بیمه) به دلیل خدمات ضروری‌ای که ارائه می‌دهند، معمولاً در نواحی مرکزی شهرها مستقر می‌شوند.

2.3. روابط مکان و زمان

• هاولی تأکید داشت که روابط اجتماعی و اقتصادی در شهرها نه‌تنها از موقعیت جغرافیایی، بلکه از الگوهای زمانی نیز ناشی می‌شوند.
• مثال: ساعات ازدحام در شهرها، بیانگر تأثیر روابط زمانی بر فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی است.

3. نظریه فعالیت‌های روزمره

3.1. سرچشمه نظریه

• نظریه فعالیت‌های روزمره، یکی از مهم‌ترین دستاوردهای هاولی است که در سال 1950 معرفی شد.
• این نظریه بر جنبه‌های زمانی رفتار انسانی در محیط‌های اجتماعی تأکید دارد.

3.2. سه جنبه کلیدی فعالیت‌های انسانی

هاولی سه جنبه کلیدی را برای فعالیت‌های انسانی شناسایی کرد:

1. ریتم (Rhythm):
   • رخدادهای طبیعی و تکراری در زندگی روزمره.
   • مثال: زمان‌های مشخص برای کار، استراحت یا تفریح.
2. سرعت (Tempo):
   • تعداد رخدادها در یک دوره زمانی معین.
   • مثال: تعداد فعالیت‌های اجتماعی یا اقتصادی در طول روز.
3. زمان‌بندی (Timing):
   • هماهنگی و تقاطع رفتارها در محیط اجتماعی.
   • مثال: هماهنگی میان ساعات کاری و اوقات فراغت.

3.3. فعالیت‌های روزمره و نابسامانی اجتماعی

• هاولی معتقد بود که تغییرات اجتماعی می‌توانند فعالیت‌های روزمره را مختل کنند و منجر به نابسامانی اجتماعی شوند.
• مثال: تغییر در الگوهای کاری یا سکونت می‌تواند به افزایش جرم و انحرافات اجتماعی منجر شود.

4. تأثیر هاولی بر جرم‌شناسی

4.1. نظریه فعالیت‌های روزمره در جرم‌شناسی

• نظریه هاولی، پایه‌ای برای نظریه فعالیت‌های روزمره در جرم‌شناسی شد.
• این نظریه توسط کوهن و فلسون (1979) گسترش یافت و به تحلیل رفتارهای مجرمانه از دیدگاه بوم‌شناختی پرداخت.

4.2. جرم و فعالیت‌های روزمره

• جرم‌شناسانی مانند کوهن و فلسون معتقدند که جرم زمانی رخ می‌دهد که سه عامل همزمان در یک مکان حضور داشته باشند:
  1. مرتکب جرم با انگیزه.
  2. هدف مناسب یا قربانی آسیب‌پذیر.
  3. نبود نظارت مؤثر.
• این عوامل به‌شدت تحت تأثیر فعالیت‌های روزمره و الگوهای زمانی و مکانی زندگی شهری قرار دارند.

4.3. تأثیر تغییرات اجتماعی بر جرم

• هاولی معتقد بود که تغییرات در الگوهای فعالیت‌های روزمره (مانند تغییر در ساعات کاری یا تراکم جمعیت) می‌تواند فرصت‌های ارتکاب جرم را افزایش دهد.

5. نقد و تحلیل نظریه هاولی

5.1. نقاط قوت

1. توجه به روابط متقابل اجتماعی و محیطی:
   • نظریه هاولی بر وابستگی متقابل نواحی شهری و تأثیر محیط بر رفتار اجتماعی تأکید دارد.
2. تأکید بر زمان و مکان:
   • نظریه او با معرفی مفاهیمی مانند ریتم، سرعت و زمان‌بندی، به تحلیل دقیق‌تر رفتارهای اجتماعی کمک می‌کند.
3. پایه‌گذاری نظریه فعالیت‌های روزمره:
   • این نظریه یکی از پایه‌های مهم در تحلیل جرم و انحرافات اجتماعی است.

5.2. نقاط ضعف

1. نادیده گرفتن عوامل فردی:
   • نظریه هاولی بیشتر بر عوامل محیطی و اجتماعی تأکید دارد و نقش عوامل فردی را نادیده می‌گیرد.
2. محدودیت در تحلیل جرایم مدرن:
   • نظریه او بیشتر برای تحلیل جرایم سنتی و شهری مناسب است و ممکن است در تبیین جرایم مدرن (مانند جرایم سایبری) محدودیت داشته باشد.

6. کاربردهای نظریه هاولی

6.1. برنامه‌ریزی شهری

• نظریه هاولی می‌تواند در طراحی الگوهای شهری و مدیریت نواحی شهری مورد استفاده قرار گیرد.
• مثال: طراحی نواحی مرکزی شهرها برای کاهش تراکم جمعیت و بهبود نظارت اجتماعی.

6.2. پیشگیری از جرم

• نظریه فعالیت‌های روزمره می‌تواند به طراحی برنامه‌های پیشگیری از جرم کمک کند.
• مثال: افزایش نظارت در مکان‌ها و زمان‌هایی که احتمال وقوع جرم بیشتر است.

6.3. تحلیل رفتارهای اجتماعی

• نظریه هاولی می‌تواند به تحلیل رفتارهای اجتماعی و تأثیر تغییرات محیطی بر آن‌ها کمک کند.
• مثال: بررسی تأثیر تغییرات در الگوهای کاری بر نرخ جرم.

7. جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

نظریه آموس هاولی، یکی از نظریه‌های برجسته در حوزه اکولوژی انسانی و بوم‌شناسی شهری است که به تحلیل روابط متقابل میان انسان‌ها و محیط‌های اجتماعی و شهری می‌پردازد. او با معرفی مفاهیمی مانند وابستگی متقابل، تمایز یافتگی و زمان‌بندی، به تحلیل دقیق‌تر رفتارهای اجتماعی و جنایی کمک کرده است. نظریه فعالیت‌های روزمره او، پایه‌ای برای تحلیل جرم و پیشگیری از آن فراهم کرده است.

با وجود برخی محدودیت‌ها، نظریه هاولی همچنان یکی از نظریه‌های کلیدی در حوزه جامعه‌شناسی شهری و جرم‌شناسی است و به تحلیل رفتارهای اجتماعی و طراحی برنامه‌های پیشگیری از جرم کمک می‌کند.

کلیدواژه‌ها:

1. نظریه اکولوژی انسانی آموس هاولی
2. بوم‌شناسی شهری و جرم‌شناسی
3. اصول چهارگانه اکولوژی انسانی
4. نظریه فعالیت‌های روزمره
5. وابستگی متقابل و تمایز یافتگی
6. تحلیل رفتارهای اجتماعی در محیط‌های شهری
7. تأثیر تغییرات اجتماعی بر جرم
8. پیشگیری از جرم با رویکرد اکولوژیک
9. نقش زمان و مکان در رفتارهای اجتماعی
10. نقد و تحلیل نظریه آموس هاولی