کلیه‌ها به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین اندام‌های بدن، نقش مهمی در متابولیسم و دفع داروها ایفا می‌کنند. با این حال، بسیاری از داروهای رایج می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برسانند و منجر به نارسایی کلیوی یا سایر مشکلات جدی شوند. این داروها که به عنوان نفروتوکسیک شناخته می‌شوند، باید با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شوند. در این مقاله، به معرفی داروهای نفروتوکسیک، اثرات آن‌ها بر کلیه‌ها، و راه‌های پیشگیری و مدیریت این آسیب‌ها می‌پردازیم.

داروهای نفروتوکسیک رایج و اثرات آن‌ها بر کلیه‌ها

1. آنتی‌بیوتیک‌ها

آنتی‌بیوتیک‌ها از جمله داروهای پرمصرف هستند که برخی از آن‌ها می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برسانند.

• آمینوگلیکوزیدها:
  شامل داروهایی مانند جنتامایسین، کانامایسین، آمیکاسین، توبرامایسین و استرپتومایسین. این داروها سمیت کلیوی بالایی دارند و معمولاً برای عفونت‌های شدید استفاده می‌شوند. تجمع این داروها در بدن می‌تواند منجر به آسیب مستقیم به سلول‌های کلیوی شود.
• سفالوسپورین‌ها (نسل اول):
  داروهایی مانند سفوتاکسیم، سفازولین و سفرادین ممکن است باعث هماچوری (وجود خون در ادرار) شوند.
• وانکومایسین و آمفوتریسین B:
  این داروها معمولاً برای عفونت‌های خاص و شدید استفاده می‌شوند و در صورت مصرف نادرست می‌توانند به کلیه‌ها آسیب بزنند.

2. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

این داروها که برای کاهش درد، تب و التهاب استفاده می‌شوند، از شایع‌ترین داروهای نفروتوکسیک هستند.

• داروهای رایج:
  ایبوپروفن، دیکلوفناک، ناپروکسن، کتوپروفن، آسپرین، سلکوکسیب و اتوریکوکسیب.
• اثرات:
  این داروها می‌توانند جریان خون به کلیه‌ها را کاهش دهند و منجر به نارسایی کلیوی حاد یا مزمن شوند. مصرف طولانی‌مدت یا در دوزهای بالا، خطر آسیب کلیوی را افزایش می‌دهد.

3. مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs)

این داروها که برای کاهش ترشح اسید معده استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث آسیب حاد یا مزمن کلیه شوند.

• داروهای رایج:
  امپرازول، پانتوپرازول، لانسوپرازول، رابپرازول و اسموپرازول.
• اثرات:
  مصرف طولانی‌مدت این داروها خطر کاهش عملکرد کلیه و نارسایی کلیوی را افزایش می‌دهد.

4. داروهای ضدویروسی

• آسیکلوویر:
  این دارو که برای درمان تبخال، زونا و آبله مرغان استفاده می‌شود، می‌تواند کریستال‌هایی در کلیه‌ها تشکیل دهد که منجر به انسداد مسیر ادرار و آسیب کلیوی می‌شود.

5. داروهای ادرارآور

• هیدروکلروتیازید و فوروزماید:
  این داروها که برای کاهش فشار خون و تورم استفاده می‌شوند، ممکن است باعث کم‌آبی بدن و در نتیجه آسیب کلیوی شوند.

6. داروهای ضدسرطان

• سیس‌پلاتین:
  این داروی شیمی‌درمانی یکی از داروهای نفروتوکسیک قوی است که می‌تواند به آسیب شدید کلیوی منجر شود.

7. داروهای گیاهی و طب سنتی

برخی از داروهای گیاهی نیز می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برسانند.

• داروهای گیاهی نفروتوکسیک:
  اسید آریستولوکیک، تریپتریگیوم ویلفوردی، خارمرغ، کاکلبور و پوست چریش.

چگونه از آسیب کلیوی ناشی از داروها پیشگیری کنیم؟

1. مصرف دارو تحت نظر پزشک:
   همیشه داروها را طبق تجویز پزشک مصرف کنید و از مصرف خودسرانه آن‌ها خودداری کنید.
2. مصرف مایعات کافی:
   نوشیدن ۶ تا ۸ لیوان آب در روز می‌تواند به دفع بهتر مواد زائد از کلیه‌ها کمک کند.
3. پرهیز از مصرف طولانی‌مدت داروها:
   داروهای ضدالتهاب و ضد درد را تنها در صورت نیاز و برای مدت کوتاه مصرف کنید.
4. اطلاع‌رسانی به پزشک:
   اگر سابقه بیماری کلیوی دارید، حتماً پزشک خود را مطلع کنید.
5. جایگزین‌های طبیعی:
   در صورت امکان، از روش‌های طبیعی و غیر دارویی برای درمان استفاده کنید.
6. کنترل عملکرد کلیه:
   در صورت مصرف داروهای نفروتوکسیک، عملکرد کلیه‌ها باید به‌طور مرتب بررسی شود.

جمع‌بندی

داروهای نفروتوکسیک می‌توانند به‌طور جدی به کلیه‌ها آسیب برسانند و منجر به مشکلات حاد یا مزمن شوند. آگاهی از این داروها و مصرف مسئولانه آن‌ها می‌تواند به پیشگیری از آسیب کلیوی کمک کند. اگر دارویی مصرف می‌کنید و نگران تأثیر آن بر کلیه‌های خود هستید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.