وبا بیماری اسهالی حادی است که در اثر مصرف آب و غذای آلوده به باکتری ویبریوکلرا ایجاد می شود و ممکن است بیماری خفیف یا کشنده ایجاد کند، ویژگی بالینی بیماری شروع ناگهانی اسهال جهنده و آبکی و در پی آن استفراغ یا کم آبی، درد عضلانی و کم ادرای است.نگارنده مقاله جناب دکتر موسوی رزیدنت اطفال دانشگاه تهران قصد دارد با افزایش آگاهی خوانندگان به پیشگیری از بیماری وبا کمک کند. مقاله ی حاضر گزیده‌ای از نوشته ی ایشان با حذف مباحث معاینه ،تشخیص و درمان میباشد.

وبا بیماری اسهالی حادی است که در اثر مصرف آب و غذای آلوده به باکتری ویبریوکلرا ایجاد می شود. وبا را می توان با مایع درمانی خوراکی یا تزریقی به صورت موفق درمان کرد. معمولاً وبا از طریق آب یا غذای آلوده به مدفوع منتقل می شود. آموزش مردم درباره غذا و آب سالم و همچنین اهمیت شستشوی دست ها و استفاده از توالت از بروز موارد جدید جلوگیری می کند.از آنجایی که وبا به آرامی در میان جمعیت گسترش می یابد، کشف زودرس موارد در جهت شروع آموزش و فعالیتهای بهداشت محیط و مشخص نمودن منابع احتمالی عفونت ضروری است.
- گرچه پیشگیری از ورود وبا در یک منطقه امکان پذیر نیست ولی پخش آن در منطقه قابل کنترل است.

روش های انتقال
انتقال وبا از راه مدفوعی- دهانی است. از آنجا که بیش از یک میلیون باکتری برای ایجاد بیماری مورد نیاز است، وبا منحصراً از طریق آب یا غذای آلوده منتقل می گردد. انتقال توسط تماس مستقیم فرد به فرد، مانند تماس با بیمار، نادر است.ممکن است آب در سر منشأ خود آلوده شود. آب سطحی و آب چاههای کم عمق منابع عفونت هستند. افزون بر این، ویبریوکلرا می تواند در محیط های آبی برای سالها زندگی کند. اغلب موارد آلودگی در خانه، زمانی است که آب ناشی از شستشو با آب ذخیره شده تماس می یابد. حمام کردن یا شستشوی وسایل آشپزی در آب آلوده هم می تواند موجب انتقال وبا شود.اکثر دانه های خوراکی مرطوب مانند برنج، ارزن، ذرت، زمانی که در حرارت اتاق سرو (تهیه) گردند یا حرارت کمی ببینند، به مواد شایعی برای انتقال وبا تبدیل می شوند. غذاهای مرطوب که کمی بعد از پختن آلوده شده اند و برای چند ساعت در دمای اتاق مانده اند، محیطی عالی برای رشد ویبریوکلرا آماده می کنند. غذاهای دیگر که می توانند وبا را منتقل کنند شامل غذاهای دریایی ناپخته و خام به ویژه صدف، میوه جات و سبزیجات خام می باشند. غذاهای ترش با لیمو، گوجه فرنگی، ماست و شیر تخمیر شده مانع رشد یبریوکلرا می شوند.

شرایط محیطی
مناطق فاقد آب سالم و بهداشت محیط مناسب در خطر همه گیری وبا می باشند. این مناطق شامل 1) نقاط شهری که آب آن به مقدار کافی کلرزنی نمی شود، 2) مناطق روستایی که به لوله کشی و چاههای حفاظت شده دسترسی ندارند، و 3) مناطقی که توالت و سیستم فاضلاب در آنها به طور معمول استفاده نمی شود، می باشد.

عوامل میزبان
عوامل میزبان که موجب مقاومت در برابر بیماری وبا می شود شامل ایمنی ناشی از عفونت پیشین و تغذیه شیرخوار با شیر مادر می باشند. از آن جا که باکتری در محیط اسیدی نمی تواند زندگی کند، بیمارانی که آنتی اسید مصرف می کنند یا تولید اسید معده آنها کاهش یافته است و به وبا مستعدتر می باشند، افراد دارای گروه خونی O، علائم شدید بیماری وبا را بیشتر نشان می دهند. اگر چه پاتوفیزیولوژی آن هنوز مشخص نشده است.

بیماری
2-1) دوره نهفتگی و طول مدت علائم و عفونت زایی
دوره نهفتگی معمولاً یک تا سه روز است ولی می تواند از چندین ساعت تا 5 روز به طول بیانجامد. علائم بیماری معمولاً دو تا سه روز طول می کشد، اگرچه در بعضی بیماران تا 5 روز نیز ادامه می یابد. بیتشر افراد از زمان شروع بیماری تا چند روز پس از بهبود مسری هستند.
2-2) علائم و نشانه ها
وبا، طیف بالینی وسیعی دارد. تقریباً 75 درصد از افرادی که دچار عفونت با ویبریوکلرا می شوند، هیچ نشانه ای از بیماری ندارند. بیست درصد دیگر دچار اسهال می شوند که از اسهال ایجاد شده توسط دیگر ارگانیسم ها قابل افتراق نیست. در تعداد اندکی (2 تا 5 درصد) از افراد مبتلا به عفونت، اسهال آبکی، استفراغ و از دست رفتن آب بدن رخ می دهد. وبای علامت دار با اسهال آبکی حجیم بدون تب یا زور پیچ شکم آغاز می گردد. مدفوع بیماران وبایی، ظاهر مایع شفافِ آغشته به ترشحات سفید رنگ می گیرد که اصطلاحاً مدفوعِ «آب برنجی» نام دارد و معمولاٌ بدون بو می باشد یا بوی خفیف ماهی را دارد. استفراغ که می تواند شدید باشد و کرامپ های دردناک در پاها علائم شایع می باشند. در موارد شدید بیماری، زورپیچ در معده یا درد دستها و پاها ممکن است وجود داشته باشد.افراد وبایی شدیداً بدحال ممکن است تا 10 درصد از وزن بدن خود را از طریق اسهال و استفراغ از دست بدهند. در موارد بسیار شدید از دست دادن مایع می تواند تا میزان یک لیتر در ساعت در مدت 24 ساعت اولیه بیماری برسد. بیمارانی که شدیداً کم آب می باشند ممکن است دچار شوک شوند. این بیماران فشارخون پایین دارند. خواب آلودگی یا عدم هوشیاری نیز ممکن است در آنها دیده شود. آب بدن این بیماران را می بایست با استفاده از مایعات درون وریدی جبران کرد.

قواعد تهیه غذای سالم به منظور پیشگیری از وبا
1-مواد غذایی را کاملاً بپزید.
2-غذای پخته شده را فوراً میل کنید.
3-مواد غذایی پخته شده را به دقت نگهداری کنید.
4-غذای پخته شده را کاملاً حرارت دهید.
5-از تماس مواد غذایی خام و پخته جلوگیری کنید.
6-مکرراً دستهایتان را بشویید.
7-تمام سطح آشپزخانه را تمیز نگهدارید.
8-از آب سالم استفاده کنید مراقل آب مصرفی جهت تهیه ی یخ و غذای نوزادان باشید.
9-مواد غذایی کنسرو شده خشک شده و اسیدی باید سالم باشند.

دستورات کلی برای بیماران و خانواده
بیماران و خانواده شان باید قبل از ترک مرکز بهداشتی، اطلاعات پایه درباره روشهای مراقبت در خانه را بیاموزند، این اطلاعات پایه شامل موارد ذیل می شود:
(1) بیمار باید به محض قطع شدن استفراغ، از رژیم غذایی عادی استفاده کند.
(2) تغذیه شیرخواران و کودکان با شیر مادر ادامه یابد.
(3) اگر بیماری دچار یکی از موارد ذیل شد باید بلافاصله جهت درمان لازم باز می گردد:
1-افزایش دفعات مدفوع آبکی
2-بی میلی در خوردن یا آشامیدن
3-استفراغ های مکرر
4-تب
5-وجود خون در مدفوع

منابع:
1-بیماریهای کودکان نلسون
2-راهنمای فنی کشف و کنترل همه گیری های وبا

منبع: / سایت / باشگاه اندیشه
نویسنده : سید اسحاق موسوی مظهری