‎
مربیانی که از نظر فنی و آموزشی مورد تأیید هستند اما به دلیل این که سیستم اداری و قانونی دریافت جواز مربیگری را پشت سر نگذاشته‌اند، در صورت بروز حادثه مانند راننده بدون گواهینامه مسئول هستند. بررسی وظایف مربیان ورزشی از دیدگاه حقوق ورزش در این شماره از صفحه حقوقی «اطلاعات» بررسی می‌شود.

‏صلاحیت در آموزش
بکارگیری افراد فاقد صلاحیت خود یک بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی است، مدیران ورزشی باید درانتخاب مربیان واجد شرایط و با صلاحیت و دارای تخصص، دقت کافی را داشته باشند زیرا اگر بر اثر صلاحیت نداشتن مربی خساراتی به ورزشکاران حاصل شود مسئول پیامدهای آنان خواهند بود، بر این اساس شخص مربی باید از فدراسیون مربوطه آن رشته ورزشی دفترچه و یا حکم و یا کارت مربیگری داشته باشد.
اشخاصی وجود دارند که از نظر فنی و آموزشی مورد تأیید هستند اما به لحاظ این که سیستم اداری و قانونی دریافت جواز مربیگری را پشت سر نگذاشته‌اند، در صورت بروز حادثه همانند راننده بدون گواهینامه مسئول هستند.

حضور در محل فعالیت‌های ورزشی
یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند مانع از قوه به فعل در آمدن بسیاری از خطرها و حوادث ورزشی شود، حضور نداشتن و نبود نظارت معلم ورزش و مربی در صحنه فعالیت ورزشی است، پس حضور فیزیکی و مستمر معلم یا مربی ضروری است. بنابراین مربیان هرگز نباید به هیچ بهانه‌ای محل ورزش و فعالیت تیم یا شاگردان خود را ترک کنند و در صورت اضطرار و ترک ضروری محل باید جانشین واجد شرایط و صلاحیت‌دار به جای خود انتخاب کنند و درصورت نبود جانشین واجد شرایط و صلاحیت‌دار کلاس ورزشی را تعطیل کنند.

کنترل و نظارت مربیان
مربیان علاوه بر حضور مستمر در محل فعالیت‌های ورزشی باید از دقت و کنترل و نظارت غافل نشوند بلکه باید با دقت تمام در همه لحظه‌ها توجه و مراقبت از ورزشکاران را زیر نظر داشته باشند و در صورت نبود کنترل و نظارت دقیق، حادثه‌ای محقق شود، مسئول خواهند بود.

آگاهی از سلامت ورزشکاران
یکی از وظایف مربیان نسبت به ورزشکاران احراز سلامتی ورزشکاران است. مربی موظف است قبل از آغاز هرگونه عملیات ورزشی از سلامتی ورزشکار اطمینان حاصل کند. با توجه به این که معلم ورزش در این امر تخصص ندارد می‌تواند از ورزشکار برگه معاینه پزشکی تقاضا کند، در مواردی که ورزشکار به علت داشتن بیماری یا انجام عمل جراحی آمادگی لازم را برای آن رشته ورزشی ندارد باید او را از شرکت در تمرین و مسابقه منع کنند. همچنین بهتر است از ورزشکارانی که دچار حادثه شده‌اند، بعد از بهبودی و بازگشت مجدد آنها به صحنه رقابت و ورزش، برگه معاینه پزشک مبنی بر سلامت آنان دریافت شود.

بازدید و بررسی وسایل ورزشی
در اکثر رشته‌های ورزشی، ورزشکار ملزم به استفاده از وسایل ورزشی است که به موجب مقررات مربوطه تعیین شده ‌است، ناقص بودن، نامرغوب بودن و یا غیر مجاز بودن این وسایل ممکن است موجب صدمه به ورزشکار شود که در این صورت مربیان و معلمان ورزشی مسئول خواهند بود، زیرا از وظایف اصلی و مهم مربیان و معلمان ورزشی بازدید و بازرسی وسایل ورزشی قبل از عملیات ورزشی است و زمانی باید اجازه استفاده را صادر کنند که از سلامت و ایمنی آنها اطمینان کامل حاصل کرده باشند.
در ورزش‌هایی مثل ژیمناستیک که استفاده از اسباب در آن نقش اساسی دارد و هرگونه عیب و نقص فنی در آنها می‌تواند به صدمات غیرقابل جبرانی منتهی شود، وظیفه مراقبتی معلم ورزشی یا مربی اقتضا می‌کند که در بازدید آنها حساسیت بیشتری نشان داده شود تا از وقوع حادثه بر اثر نقص اسباب جلوگیری شود.

شناخت قابلیت‌ها توسط مربیان
مربیان به دلیل گذراندن دوره‌های مختلف تخصصی و با کسب تجارب کافی و مجوزهای رسمی دارای قدرت تشخیص برای شناسایی توان ورزشکاران هستند. بنابراین وظیفه شناخت قابلیت‌ها برعهده آنهاست. مقصود از قابلیت‌های ورزشکار شناسایی قدرت بدنی، مهارت‌های فنی، تجربه، فیزیک بدن ورزشکار از قبیل وزن، قد، سن و... او در فعالیت‌های ورزشی است. در صورت رعایت نکردن موارد فوق. مربی و معلم ورزشی مسئول خواهد بود. به عنوان مثال در رشته ورزش تکواندو، اگر مربی یک تکواندو کار سنگین وزن و با تجربه را با یک تکواندوکار مبتدی و سبک‌تر برای تمرین با هم مشخص کند، در صورت بروز صدمه و خسارت مربی پاسخگو است.

آشنایی مربی با کمک‌های اولیه
گاهی صدمه‌های وارده به ورزشکاران از شدت زیادی برخوردار نیست که به آن خطر جانی بگویند، مانند دررفتگی و شکستگی‌ها که می‌تواند در رشته‌های رزمی و کشتی به وجود آید در این شرایط مربی مکلف است به ورزشکار مصدوم کمک کند که معمولا به صورت کمک‌های اولیه اعمال می‌شود. پس مربیان ورزشی باید از کمک‌های اولیه آگاهی کافی داشته باشند تا در صورت بروز حادثه بتوانند نقش مثبتی را ایفا کنند.
همچنین خودداری و تجاوز از کمک‌های اولیه می‌تواند موجبات مسئولیت‌های قانونی را برای معلم و مربی ورزش فراهم سازد. برای مثال اجازه بازگشت به بازی برای بازیکنی که از ناحیه سرمجروح شده است نمونه‌ای از خودداری از کمک‌های اولیه توسط مربی است.
برای تجاوز از کمک‌های اولیه می‌توان به حمل ورزشکار مصدوم اشاره کرد، حمل ورزشکار مصدوم یک موضوع بسیار مهم است و بی‌توجهی به این امر می‌تواند نتایجی نامطلوب را به بار آورد. بارها مشاهده شده است افرادی که از ستون فقرات آسیب دیده‌اند و حمل اشتباه آنان سبب تشدید مصدومیت آن‌ها و موجب لطمات جبران‌ناپذیری شده است.

شمار ورزشکاران
شمار بیش از حد متعارف ورزشکاران دریک دوره یا یک کلاس مساله مهمی است که باید مورد توجه مربیان قرار گیرد. در این حالت موضوع نظارت و مراقبت کم‌رنگ‌تر می‌شود و درصدد وقوع حادثه افزایش پیدا می‌کند، شمار ورزشکاران با توجه به رشته ورزشی و مکان ورزشی و شمار مربیان متفاوت است و مربی می‌تواند با رعایت استانداردها از وقوع حادثه جلوگیری و یا حداقل درصد آن را کاهش دهد. در رشته ورزشی کشتی در یک تشک استاندارد و یک مربی شمار ورزشکاران باید بین 30 تا 40 نفر باشد.
ورزش‌هایی که در فضای باز انجام می‌شود همواره در معرض شرایط نامطلوب جوی قرار دارند. مثلاً بارها شنیده‌ایم که صاعقه یا رعد و برق منجر به مرگ فوتبالیستی شده است و یا تمرین در هوای بسیار گرم سبب گرمازدگی ورزشکار شده است و موارد دیگر مثل بارندگی‌های شدید، سرمای بیش از حد بارها منجر به بروز حوادث و خسارت به ورزشکاران شده است.
باید گفت از نظر حقوقی درج کردن یا نکردن ضرورت توجه به شرایط جوی در مقررات ورزش‌ها تأثیری در مسئولیت قانونی مربی که حادثه در نتیجه بی‌توجهی او به شرایط جوی نامساعد ایجاد شده است، نخواهد داشت زیرا توجه به حوادث قابل پیش‌بینی تکلیفی است که بر عهده هر مربی یا معلم ورزشی گذاشته شده اما چه خوب است مربیان با رعایت و احتیاط بیشتر از این گونه حوادث جلوگیری کنند.

وظایف مربیان بعد از وقوع حادثه ورزشی
بعد از وقوع حادثه برای ورزشکار نخستین وظیفه مربی کمک به ورزشکار مصدوم است. به استناد ماده واحد قانون مجازات خودداری از کمک به مصدومان و دفع مخاطرات جانی مصوب 1354 که می‌گوید: «... هر کس شخص یا اشخاصی را در معرض خطر جانی مشاهد کند و بتواند با اقدام فوری خود یا کمک طلبیدن از دیگران یا اعلام فوری به مراجع یا مقامات صلاحیت‌دار از وقوع خطر یا تشدید نتیجه آن جلوگیری کند، بدون این‌که با این اقدام خطری متوجه خود او یا دیگران شود و با وجود استمداد یا دلالت اوضاع و احوال بر ضرورت کمک از اقدام به این امر خودداری کند به حبس تا یک سال محکوم خواهد شد.
حال به تحلیل حقوقی این ماده می‌پردازیم:
ـ این ماده مختص به ورزشکاران نیست بلکه یک ماده عمومی است و مشمول همه انسان‌ها در کشور ایران می‌شود.
ـ قانونگذار در این ماده سعی برآن داشته است که با بی‌تفاوتی افراد مبارزه و آن‌ها را موظف به کمک کردن کند.
ـ در این ماده مسئولیت بر عهده شخصی است که خود در وقوع حادثه هیچ نقشی ندارد.
ـ به دلیل اینکه خطر از نوع جانی است، فوریت در آن شرط است.
ـ لازمه مسئولیت کیفری فقط با دیدن صحنه محقق می‌شود.
ـ اگر مصدومی به مراکز درمانی منتقل شود و مسئولان آن مرکز به هر علتی از پذیرش خودداری کنند مجرم محسوب می‌شوند، اما کسانی که برحسب وظیفه یا قانون مکلف به کمک بوده‌اند و از این امر خودداری کنند، مجازاتشان تشدید می‌شود. مثلاً غریق نجات وظیفه نجات شناگری را دارد که در حال غرق شدن است.
معلم ورزش و مربی بر حسب وظیفه و قانون موظف به مراقبت از ورزشکار و کمک به او در صورت مصدومیت است و بیش از همه از این قشر انتظار کمک به ورزشکاران مصدومی می‌رود که تحت نظر آن‌ها قرار دارند و بدیهی است که قصور آن‌ها در انجام این تکلیف اخلاقی و قانونی مستلزم واکنش‌های شدیدتری نسبت به دیگران خواهد بود.

منبع: / روزنامه / اطلاعات ۱۳۸۹/۱۰/۳۰