دهه عاشورای 1433 هم گذشت و مردم ایران و شیعیان نقاط مختلف جهان به یاد فداکاری‌های سالار شهیدان و اصحاب باوفای آن حضرت، بر مظلومیت آنان گریستند و با شهدای کربلا تجدید میثاق کردند.
اینکه بعد از گذشت 1370 سال از شهادت امام حسین علیه السلام و یاران آن حضرت، همچنان حماسه عاشورا زنده است و پیروان مکتب اهل بیت عصمت و طهارت، پرشورتر از همیشه یاد شهدای کربلا را گرامی می‌دارند خوشحال کننده و امیدآفرین است، زیرا زنده بودن عاشورا به معنای زنده بودن مبارزه علیه ظلم و حمایت همیشگی از مظلوم است. این، بهترین تفسیر برای "کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا" ست. سفارش تاریخی امام خمینی که "محرم و صفر را زنده نگهدارید" نیز به همین دلیل بود همانگونه که خود آن عزیز میفرمود: هرچه داریم از محرم و صفر داریم.
این، یک روی سکه است. روی دیگر این سکه را باید در کیفیت عزاداری‌ها مشاهده کرد که سالهاست درحال تنزل است و به طرف بی‌محتوا شدن به پیش می‌رود. خطر بزرگی که از ناحیه بی‌کیفیت شدن عزاداری‌ها و نفوذ مطالب سطحی و رفتارهای انحرافی به محافل و مجالس محرم و صفر در کمین حماسه عاشوراست، بسیار نگران کننده است. این انحراف، از دوران قبل از انقلاب شروع شده بود و بزرگانی همچون شهید مطهری درباره آن هشدارهائی داده بودند و حتی قبل از شهید مطهری نیز این هشدارها توسط بزرگان دیگری از روحانیت داده شده و در کتاب‌ها ثبت گردیده بود و هم اکنون در دسترس می‌باشد. اما آنچه نگران کننده است، ادامه انحراف و حتی اوج گرفتن آن در دورانی است که ایران از نعمت نظام جمهوری اسلامی برخوردار است، نظام حکومتی مترقی و عالمانه‌ای که اقتضای آن، بالا بردن کیفیت‌ها و مبارزه با انحرافات و سطحی نگری هاست.
بررسی ابعاد آنچه اکنون دامنگیر محافل و مجالس عزاداری شده، از واجبات است و البته به کار جمعی، فرصت کافی و آشنائی با دقایق و ظرایف امور دینی نیاز دارد. اما اینطور نیست که بدون آن بررسی همه جانبه نتوان موارد آشکاری از اشکالات و انحرافات را برشمرد و به برطرف کردن آنها اقدام کرد. بعضی از مشکلاتی که اکنون حتی مردم کوچه و بازار هم از آنها می‌نالند و به خاطر آنها برای عزاداری‌های مذهبی احساس خطر می‌کنند، این موارد هستند:
1 - خالی بودن اشعار و مطالبی که در بسیاری از مداحی‌ها مطرح می‌شوند از محتوای حماسی، اخلاقی و آموزش‌های دینی.
از قدیم، مداحان اهل مطالعه‌ای وجود داشتند که به دلیل بهره گیری از محضر علمای زمان خود، هم با مکتب اهل بیت به مقدار لازم برای اداره کردن مجالس عزاداری آشنا بودند و هم از تدین کافی و اخلاق اسلامی برخوردار بودند و به همین دلایل از مطرح کردن مطالب خرافی، دروغ و بی‌اساس پرهیز می‌کردند. مردمی که در مجالس این افراد شرکت می‌کردند، بعد از هر جلسه این احساس را داشتند که اخلاق و رفتارشان به خلق و خوی دینی تا حدودی نزدیک‌تر شده و با راه و رسم شهدای کربلا آشناتر شده‌اند. خوشبختانه هنوز هم از این قبیل مداحان در جامعه حضور دارند و علیرغم رواج یافتن شیوه‌های انحرافی جدید، آنها به راه اصیل خود می‌روند و آثار و برکات این کار را نیز در میان مردم بر جای می‌گذارند.
متأسفانه این دسته از مداحان، اکنون در اقلیت قرار دارند و تعداد افرادی که به این اصول و معیارها پای بند نیستند درحال افزایش است. بی‌محتوا بودن، بی‌اعتنائی به فلسفه قیام امام حسین علیه السلام، توجه به امور ظاهری و فاصله گرفتن از معنویات، بکار بردن الفاظ و عبارات عامیانه و سخیف و استفاده از سبک‌ها و آهنگ‌های وارداتی غربی از ویژگی‌های مطالبی هستند که توسط این افراد مطرح می‌شوند. دنیاطلبی، شهرت خواهی، مطالبه پول‌های کلان و غرق شدن در زرق و برق‌های مادی نیز از ویژگی‌های شخصی خود آنان است. طبیعی است که هیچکس نمی‌تواند با داشتن چنین ویژگی‌هائی مردم را هدایت کند، زیرا اینها اموری هستند که با ماهیت قیام عاشورا و نهضت کربلا بیگانه‌اند و به همین دلیل نمی‌توانند مردم را با ا ین قیام آشنا کنند. در ظاهر، بازار این قبیل افراد، پررونق و پرمشتری به نظر می‌رسد ولی این مشتری‌ها حتی اگر یک عمر به این محافل رفت و آمد داشته باشند با فلسفه قیام حسینی آشنا نخواهند شد و به الزامات مکتب اهل بیت پای بندی پیدا نخواهند کرد. این مشکل را فقط با کیفیت بخشیدن به محافل مذهبی می‌توان حل کرد و اگر وضع به همین منوال که اکنون جریان دارد باقی بماند، خطر گم کردن هدف و فاصله گرفتن از معارف دینی هر روز بیشتر می‌شود.
2 - کوتاهی رسانه ملی در مقابله با انحرافات و میدان دادن به جریان‌های بی‌محتوا
اینکه افرادی تحت عنوان مداح یا روضه خوان در محافل کوچک چند ده نفره یا چند صد نفره مطالب سست و موهن به زبان بیاورند، فی نفسه اقدامی نادرست است و باید تصحیح شود، ولی عوارض منفی این مطالب فقط همان جمع را از معارف واقعی دینی دور نگه می‌دارد. اما هنگامی که همین مطالب از رسانه ملی پخش می‌شود، آن عوارض منفی فراگیر می‌گردد و یک جامعه را دچار انحراف یا سستی عقیده می‌کند. مهمتر اینکه با توجه به تنوع مخاطبان رسانه ملی چنین مطالبی به جای آنکه اسلام را به درستی به غیرمسلمانان معرفی نماید و یا مسلمانان بی‌اعتقاد را به مکتب امام حسین علیه‌السلام جذب کند، آنان را از اصل اسلام و مکتب عاشورا دور می‌کند. بنابر این، رسانه ملی باید در مورد پخش مطالب محافل عزاداری و بطور کلی آنچه به مراسم مذهبی مربوط است کاملاً گزینشی عمل کند و از پخش آنچه با معارف اصیل اسلام ناب محمدی صلی‌الله علیه و آله منطبق نیست خودداری نماید. متأسفانه رسانه ملی اکنون نسبت به این رسالت مهم خود بی‌اعتناست.
3 - تفرق در محافل عزاداری و خلوت شدن مساجد
یکی از عواملی که به محافل عزاداری عاشورا ضربه وارد می‌کند، تفرق شدید عزاداران به بهانه هرچه بیشتر تشکیل دادن هیئت‌های مذهبی است. این مشکل در دهه عاشورا بسیار دیده می‌شود و در سال‌های اخیر رو به افزایش گذاشته است. گاهی در یک خیابان ده‌ها و حتی در یک کوچه چند محفل عزاداری تشکیل می‌شود. این اقدام، حداقل سه عیب و اشکال اساسی دارد؛ اول آنکه هر کدام از این محافل با تعداد اندک شرکت کنندگان مواجه می‌شوند و رونقی نخواهند داشت، دوم آنکه پراکنده شدن عزاداران موجب خلوت شدن مساجد می‌شود درحالی که مساجد باید همواره کانون تجمعات مذهی باشند و سوم آنکه همین تفرق و پراکنده کاری، موجب کاسته شدن از محتوای محافل می‌شود، درحالی که اگر همه همت‌ها در یک محله یکجا جمع شود، مجلسی که برگزار می‌گردد از جمعیت و محتوای بهتر و بالاتری برخوردار خواهد بود، شرکت کنندگان بهره بیشتری خواهند برد و از انحرافات و کارهای سطحی نیز جلوگیری می‌شود.
4 - ایجاد مزاحمت به بهانه خدمت رسانی به مردم
در سالهای اخیر، کارهائی در میان بعضی جوانان رسم شده که از جهات مختلف دچار ایراد و اشکال است ولی تصور خود آنها اینست که این کارها را برای امام حسین علیه السلام انجام می‌دهند و نوعی خدمت به مردم است. این افراد، خیمه‌هائی در کنار خیابان‌ها برپا می‌کنند و به رهگذران، چای و آش و در فصل تابستان، شربت و خاک شیر و... می‌دهند. بدیهی است که نفس این اقدام، کاملاً پسندیده و نوعی خدمت به مردم است اما بشرط آنکه باعث راه بندان و مزاحمت برای مردم نشود. متأسفانه این کارها در اغلب موارد چنان ترافیکی ایجاد می‌کند که به جای خدمت به مردم تبدیل به ناراضی کردن مردم می‌شود. شهرداری و نیروی انتظامی که در این زمینه‌ها مسئولیت دارند باید ترتیبی بدهند که اگر قرار است این خدمات انجام شود، این قبیل مشکلات را به همراه نداشته باشد.
ادامه عزاداری‌ها تا نیمه شب و گاهی بیش از نیمه شب و ایجاد مزاحمت برای مردمی که می‌خواهند در خانه هایشان استراحت کنند یا بیمار دارند، یکی دیگر از کارهای ناپسند است که در سال‌های اخیر رواج یافته و با روح مکتب حسینی سازگاری ندارد. عزاداری برای امام حسین علیه السلام به میزان و بگونه‌ای که مزاحمتی برای مردم ایجاد نکند بسیار پسندیده و ارزشمند ا ست و تأثیرگذار نیز خواهد بود، اما هنگامی که از این چارچوب‌ها خارج شود، نه تنها تأثیر خود را از دست می‌دهد بلکه آثار منفی نیز خواهد داشت.
در نظام جمهوری اسلامی که سنگ بنای جامعه دینی گذاشته شده، باید با هر نوع افراط و تفریط و انحراف به نام دین مبارزه شود و همه چیز براساس منطق دین و تعادل باشد. پالایش عزاداری‌ها می‌تواند به این مهم کمک کند.
در طول قرن‌های گذشته، آنچه نهضت عاشورا و حماسه کربلا را زنده نگهداشته عزاداری سنتی است. عزاداری سنتی، ویژگی‌هائی دارد که با آداب و رسوم و فطرت مردم سازگار است و پیام امام حسین علیه السلام و شهدای کربلا را تا عمق جان‌ها نفوذ می‌دهد و مظلومیت و حماسه را یکجا و همزمان، مجسم می‌نماید. اینکه مردم، داوطلبانه و عاشقانه روزهای تاسوعا و عاشورا از خانه‌ها بیرون می‌آیند و با تمام وجود برای شهدای کربلا سینه می‌زنند و گریه می‌کنند و هر سال این علاقه و عشق، بیشتر و بیشتر می‌شود، به این دلیل است که حماسه حسینی در طول قرن‌ها با نوحه‌ها و عزاداری‌های سنتی در مساجد و حسینیه‌ها و در دسته‌های سینه زنی و زنجیرزنی با جسم‌ها و جان‌ها عجین شده است. این واقعیت با روشن‌ترین بیان به همگان می‌گوید اجازه ندهید هیچ چیزی جای عزاداری سنتی را بگیرد که اگر چنین شد، عامل اصلی زنده ماندن این عزاداری دیر پا را از دست خواهیم داد. تأکید امام خمینی بر ضرورت حفظ عزاداری سنتی نیز به همین دلیل بود.
اکنون عزاداری سنتی در معرض خطر قرار دارد و کسانی باید برای رفع این خطر همت کنند. علمای دینی تذکراتی داده‌اند و می‌دهند ولی این کار بزرگ و مهم باید متولی اجرائی داشته باشد. مناسب‌ترین متولی برای بازگشت به عزاداری سنتی، نهادهای فرهنگی هستند، البته مداحان سنتی نیز می‌توانند سهم بزرگی در انجام این واجب داشته باشند.

منبع: / روزنامه / جمهوری اسلامی ۱۳۹۰/۹/۱۹