موضوع : اطلاع‌رسانی | یادداشت

لغزش در معرفی شازده ناصر قم


ناصرالدین علی بن مهدی بن محمد بن حسین بن زید بن محمد بن احمد بن جعفر بن عبدالرحمان بن محمد بطحانی بن قاسم بن حسن بن زید بن امام حسن مجتبی‏(ع)‏ نسب فوق را به امام‏زاده ناصرالدین روبه‏روی در شمالی مسجد امام حسن عسکری‏(ع) نسبت می دهند. در بارۀ این امام‏زادۀ گرامی دو لغزش وجود دارد:
یک. در برخی کتاب‌های معاصران، تاریخ درگذشت امام‏زاده ناصرالدین سال 828 ضبط شده است. چند سال پیش که بنای امامزاده تجدید شد، این تاریخ را بر سنگ قبر حک کردند. دست‏کم به دو دلیل این تاریخ اشتباه است:
1. در علم انساب در هر قرن به طور متوسط سه واسطه را در نظر می‏گیرند. بنا بر این اگر این تاریخ درست باشد، واسطۀ میان این امامزاده تا امام حسن‏(ع) حدود 23 واسطه خواهد بود؛ در حالی که تعداد واسطه‏ها در عمدة الطالب دوازده نفر است.
2. منبع این تاریخ، کتاب عمدة الطالب است که تالیف آن در سال 812 یا 814 به پایان رسید و در آن، محل دفن شاهزاده ناصر تعیین شده است. بنا بر این امامزاده در این سال حیات نداشته است و سال 828 برای تاریخ درگذشت او نادرست است.
دو. محمد حسین ناصرالشریعه (م 1339 ش) می‏نگارد که در زمان طفولیت او این مزار را به احمد بن اسحاق نسبت می‏دادند. سپس بعضی با استفاده از کتاب عمدة الطالب استنباط کردند که این بارگاه برای شاهزاده ناصرالدین است. (مختار البلاد، ص 142)
در عصر حاج شیخ عباس قمی و شیخ محمد علی کچوئی قمی این مزار معروف به قبر احمد بن اسحاق بوده است. (ر.ک: منتهى الآمال، ج 3، ص 1556 و انوار المشعشعیین، ج 2، ص 120)
از حضرت آیت‏اللَّه سید موسی شبیری زنجانی که نسخه‏های مختلف عمدة الطالب را مقابله کرده است، شنیدم: نسخه‏ای از عمدة الطالب در کتابخانۀ مسجد اعظم قم نگهداری می‏شود (به خط امام بن جلال کرمانی) که ظاهراً صحیح‏ترین و کهن‏ترین نسخۀ موجود از این کتاب است. در آن‌جا آمده که امامزاده ناصرالدین در «بم» مدفون است اما در چاپ‌های موجود، «بم» به «قم» تصحیف شده است.
این‌جانب در تاریخ 10 اسفند1390 با حضور در کتابخانۀ مسجد اعظم، تصویر رایانه‌ای کتاب عمدة الطالب، به شمارۀ 1846 به خط امام بن جلال کرمانی، تحریر سال 868 را دیدم که کلمه «بم» به‌روشنی معلوم بود. با توجه به کرمانی بودن نویسنده عمدة الطالب، نزدیک‏تر به واقع آن است که وی معرفی امامزادۀ مدفون در نزدیک کرمان را در نظر داشته است.
به نظر می‏رسد انتساب این بارگاه به احمد بن اسحاق ترجیح دارد. البته نه احمد بن اسحاق اشعری که وکیل امام حسن عسکری‏(ع) بود. حاج شیخ عباس قمی انتساب این قبر را به احمد بن اسحاق بن ابراهیم احتمال داده (منتهى الآمال، ج 3، ص 1555 ـ 1556). همچنین نویسندۀ تربت پاکان بدون اظهار تردید، صاحب این مزار را احمد بن اسحاق بن ابراهیم دانسته است. (تربت پاکان، ج 2، ص 103) بنابراین ظاهرا نام و نسب واقعی امامزاده‌ای که به شاهزاده ناصر شهرت دارد چنین است: احمد ابوعلی بن اسحاق ابوعبداللَّه بن ابراهیم بن موسی بن ابراهیم بن امام موسی کاظم‏(ع)‏
سید حسن فاطمی موحد

نظر شما