کارشناسی ارشد 1400
استاد راهنما: محمدرضا حسنی
دانشگاه سیستان و بلوچستان
چکیده

تحولات دهه‌های اخیر در حوزه‌ی علوم انسانی منجر به شکل‌گیری تلقی جدیدی نسبت به مفهوم «متن» گردیده است. براین اساس متن، دیگر منحصر به نوشتار نبوده و هر امر تفسیرپذیری اعم از نوشتار، تصویر، صوت و... در دایره‌ی شمول آن قرار می‌گیرد. با گسترش مفهوم متن و قرارگیری زبان در مرکز نظام‌های فکری در حوزه‌ی علوم انسانی، راه برای انجام پژوهش‌های میان‌رشته‌ای هموارتر گردیده و بانظر قراردادن هر پدیده‌ی تفسیرپذیری به‌مثابه متن، می‌توان از نظریه‌ها و رویکردهای خوانش و تفسیر متن، آن پدیده را مورد مطالعه و خوانش قرار داد. در حوزه‌ی نقد هنری نیز باتوجه به ماهیت تفسیرپذیر آثار هنری، می‌توان از رویکردها و نظریات جدید خوانش و تفسیر و تحلیل متن در آن بهره گرفت. یکی از نحله‌های فکری که تفسیر و تأویل متن اساس آن را شکل می‌دهد، حوزه‌ی هرمنوتیک است. با توجه به این مسئله، در این پایان‌نامه تلاش شده است تا قابلیت‌های رویکرد هرمنوتیک در خوانش و تأویل آثار هنری مورد امکان‌سنجی قرار گیرد و در این راستا نگاره‌‌ی «مجلس خلیفه و جعفر برمکی» از نسخه‌ی مصور هزارویکشب ناصری به‌عنوان نمونه موردی انتخاب شده تا با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از رویکرد هرمنوتیک، به واکاوی مسئله‌ی پژوهشی این پایان‌نامه پرداخته شود. در پاسخ به پرسشهای پژوهش، چگونگی خوانش و تفسیر آثار هنری با رویکرد هرمنوتیک و معانی جدید خوانش نگاره ای از هزارویکشب ناصری و نسبت میان متن و نگاره ی مذکور با رویکرد هرمنوتیک، نتایجی حاصل شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در صحنه‌ای که به تصویر درآمده، در واقع این غانم و خلیفه هستند که در حال گفت‌وگو با یکدیگرند اما بالای نگاره عنوان «خلیفه با جعفر صحبت می دارد» درج شده است. همین ناهمخوانی و تغییر عنوان که ماجرای گفتگوی خلیفه با غانم به گفتگوی خلیفه با جعفر برمکی تغییر پیدا کرده، تأکید بر شخصیت نه‌چندان محوری جعفر برمکی در روایت و دخل و تصرف نقاش در متن و حاصل مکالمه‌ی نگارگر (صنیع الملک) با متن هزارویکشب در جهت انتقال پیامی در لایه‌های زیرین تصویر بود است.