کمیته بین‌المللی دفاع از روزنامه نگاران کشورهای عراق، الجزایر، روسیه، کلمبیا و بنگلادش راجزء پنج منطقه درجهان را ازجمله کشورهای اعلام کرده که فعالیت روزنامه نگاران در آنجا بسیار خطرناک است.
بر طبق این گزارش، در پنج سال اخیر تنها در این پنج کشور 58 روزنامه نگار کشته شده‌اند.
کمیته حفاظت از روزنامه نگاران در گزارشی دیگر اعلام کرد که تقریبا در ماه بیش از سه خبرنگار در سراسر جهان کشته می شوند و عراق خونین ترین مکان برای فعالیت رسانه ها است.
بیش از نیمی از روزنامه نگاران کشته شده در سال 2007 در عراق به قتل رسیده اند.
گزارشگران بدون مرز در این باره اعلام می کند: " تا کنون درهیچ کشوری و هیچگاه این تعداد روزنامه نگار به قتل نرسیده اند. در عراق از آغاز حمله ی امریکا در سال 2003 تا به امروز 207 تن از کارکنان رسانه ها کشته شده اند. نه در جنگ بیست ساله ی ویتنام نه در جنگ داخلی یوگسلاوی و نه در نسل کشی رواندا، کشته شدن این تعداد قربانی در میان همکاران رسانه ها سابقه نداشته است.
در گزارش جدید کمیته حفاظت از روزنامه نگاران (CPJ) آمده است: 5800 روزنامه نگار طی 15 سال گذشته به خاطر انجام وظایف خود کشته شدند. خونین ترین مکان برای روزنامه نگاران طی 15 سال گذشته، کشور عراق بوده است و تاکنون 78 روزنامه نگار در عراق کشته شدند و الجزایر با 60 تن، روسیه 24 تن و کلمبیا با 37 تن در رتبه های بعدی قرار دارند. از زمان آغاز سال جاری میلادی، 31 روزنامه نگار کشته شده اند که 20 تن از آنان در عراق مشغول فعالیت بوده اند. مرگ 47 روزنامه نگار طی سال 2005 میلادی تایید شده است که 22 تن از آنان در عراق برای پوشش جنگ فعالیت می کردند. 60 روزنامه نگار عراقی نیز از آغاز جنگ در عراق از مارس سال 2003 تاکنون کشته شده اند.
در سراسر جهان، قتل یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ و میر حین کار برای روزنامه‌نگاران است. 70‌درصد تلفات روزنامه‌نگاران در این سال قتل محسوب می‌شود. بقیه ناشی از شرایط جنگ یا دیگر مأموریت‌های خطرناک بوده است.
کمیته حمایت از روزنامه‌‏نگاران»(CPJ) اعلام‌‏می کند که اتیوپی در صدر کشورهای ناقض آزادی مطبوعات است و کشورهای گامبیا، روسیه‌‏، جمهوری دموکراتیک کنگو به ترتیب رتبه‌‏های دوم، سوم و چهارم این فهرست را به خود اختصاص داده‌‏اند. کوبا در این فهرست مکان پنجم را دارد و پاکستان، آذربایجان و مراکش در رده‌‏های بعدی این فهرست قرار گرفته‌‏اند. کشور تایلند نیز در رده دهمین کشور ناقض آزادی مطبوعات جای گرفته است.
همچنین سازمان خبرنگاران بدون مرز گزارش وضعیت خبرنگاران در سال گذشته میلادی را منتشر کرد که بر اساس آن عراق مرگبارترین کشور تاریخ جهان برای فعالیت‌های خبری بوده است. براساس همین گزارش، در سال 2007 میلادی دست کم 86 خبرنگار در سرتاسر جهان کشته شده‌اند که برای پنجمین سال متوالی این آمار با رشد رو‌به‌رو بوده است. این آمار با 244 درصد افزایش از 25 نفر در سال 2002 به این تعداد و بالاترین میزان خود از سال 1994 تاکنون رسیده است.
در سال 1994، 103 خبرنگار کشته شدند که حدود نیمی از آنها در جریان نسل‌کشی رواندا و حدود 20 نفر در جریان جنگ‌های داخلی الجزایر و عده‌ای نیز در یوگسلاوی جان خود را از دست دادند. در حالیکه عراق نیمی از آمار تلفات فعالان خبری در سال 2007 را به خود اختصاص داده است.
به طور کلی در سال 2007، 86 خبرنگار و 20 نفر از دستیاران و کمک‌های خبرنگاران (از جمله راننده و...) کشته شده، 887 نفر بازداشت، 1511 نفر مورد حمله فیزیکی یا تهدید قرار گرفته، 67 خبرنگار ربوده شده و 528 رسانه تحت سانسور واقع شده‌اند.
در سال 2007 هر روز دو روزنامه نگار بازداشت شده است. در سال 2007 در 15 کشور جهان 67 روزنامه نگار و دست اند کار رسانه ها به گروگان گرفته شدند. خطرناکترین منطقه در جهان همچنان عراق است که در آن از آغاز سال 25 روزنامه نگار ربوده شده اند.
در سال 2007 تعداد روزنامه نگاران ربوده شده افزایش داشته است. در عراق و افغانستان گروگان گیری به امری رایج تبدیل شد و بسیاری از این روزنامه نگاران بدست ربایندگان خود اعدام شده اند. چین با 33 و کوبا با 24 روزنامه نگار زندانی بیش از چهار سال است که بزرگترین زندان روزنامه نگاران در جهان هستند.
در اول ژانویه 2008 در سراسر جهان 135 روزنامه نگار در زندان بسر می برند. این آمار در سالهای اخیر تغییر چندانی نداشته است. روزنامه نگاران آزاد شده به سرعت با بازداشت شدگان تازه جایگزین می شوند.
در سال 2007 مجموعا 887 روزنامه نگار از آزادی محروم شدند. بزرگترین تعداد دستگیر شدگان با ?5 مورد دستگیری در پاکستان روی داد و سپس کوبا با 55 روزنامه نگار زندانی بوده است.
در مورد فعالیتهای اینترنتی 37 وبلاگ نویس دستگیر شده، 21 نفر مورد حمله فیزیکی قرار گرفته و 2676 وب سایت بسته و تعطیل یا تعلیق شدند.
دولت هایی مثل چین، برمه و یا سوریه تلاش می کنند شبکه اینترنت را به شبکه بسته و در حد تبادلات داخلی و میان افراد دارای مجوز – اینترانت- تبدیل کنند. گزارشگران بدون مرز اعلام می دارد، چین بزرگترین سانسورچی اینترنت است.
در سال 2007 در سراسر جهان دست کم 2676 سایت اینترنت و وبلاگ رسما مسدود و تعطیل شده است. شدیدترین سانسور در چین و به هنگام برگزاری هفدهمین کنگره حزب کمونیست دیده شد که 2500 سایت و وبلاگ و تالارها گفتگو ممنوع شدند.
بر اساس آمار این سازمان تا 1 ژانویه 2008 دست کم 137 خبرنگار در زندان بوده‌اند و دست کم 887 خبرنگار در سال 2007 بازداشت شده‌اند که در این میان پاکستان با 195 نفر بیشترین تعداد خبرنگاران بازداشت شده را دارا بوده است.
مرگ 8 خبرنگار در سومالی، سال 2007 را مرگبارترین سال یک دهه گذشته این کشور کرد. رسانه‌های خارجی معمولاً از اعزام خبرنگار به سومالی خودداری می‌کنند. در پاکستان 6 خبرنگار، در سری‌لانکا 3 نفر، در اریتره، فیلیپین، نپال، افغانستان و مکزیک نیز 2 نفر کشته شدند در حالیکه مرگ یک خبرنگار در سال 2007 در کشورهای چین، برمه، قرقیزستان، ترکیه، سرزمین‌های اشغالی فلسطین، جمهوری دموکراتیک کنگو، زیمبابوه، آمریکا، هائیتی، برزیل، پرو و باراگوئه ثبت شده است.
آنها ناپدید یا کشته می شوند، ساعتش فرقی نمی کند، نیمه شب در یک منطقه خلوت، در شلوغترین ساعت روز و در مقابل چشم صدها نفر رهگذر، در خانه و در جلوی چشم خانواده اشان، در تحریریه روزنامه وقتی که همه خبرنگاران حضور دارند، از مهد تمدن اروپایی فرانسه تا پر مدعا ترین دولت آزادی بیان یعنی آمریکاگرفته تا جهنم روزنامه نگاران، کلمبیا، عراق، افغانستان و فلسطین اشغالی، روسیه، بنگلادش و.... همه جا یکسان است.
انجمن روزنامه‌نگاران حرفه‌ای (SPJ) معتقد است حرفه روزنامه‌نگاری توجهات خاصی را می‌طلبد که باید روزنامه نگاران آنها را رعایت کنند، چرابا رعایت این نکات کمترآسیب می بینند. این نکات به شرح زیرمی باشد.
- درستی اطلاعات دریافتی از کلیه منابع را بررسی کرده و با مراقبت های جدی، از اشتباهات غیر عمدی جلوگیری کنید. تحریف عمدی اطلاعات به هیچ وجه قابل‌قبول نیست.
- به افراد درگیر با موضوع خبر، برای پاسخگویی به اظهارات نادرست، باحوصله و پشتکار فرصت لازم را بدهید.
- منابع مورد استفاده را هر زمان که ممکن است، مورد شناسایی دقیق قرار دهید. همگان حق دریافت اطلاعات هرچه بیشتر از منابع قابل اعتماد را - در هرچارچوبی که امکان پذیر است - دارند.
- معمولا انگیزه‌های منابع را قبل از هر‌قول و قرار نامشخص، مورد تردید و سوال قرار دهید. به موقعیت هایی که هر قول و قراری برای مبادله اطلاعات به‌وجود می‌آورد توجه کنید تا بتوانید به آنها پایبند باشید.
- مطمئن شوید که تیترها، زاویه های خبری و نحوه پیشبرد موضوع، عکس‌ها، گرافیک‌ها و نقل‌قول‌ها منجر به تحریف خبر نمی شوند. ساده سازی نکنید و یا رویدادها را خارج از گستره و بافت اصلی‌شان ارائه نکنید.
- هرگز محتوای عکس‌های خبری را تحریف نکنید. افزایش روشنی و وضوح تکنیکی خبر معمولا قابل قبول است. مونتاژ تصاویر و فتو ایلاستراسیون ها را مشخص کنید.
- اگر افزایش وضوح عکس باعث گمراهی می شود، از آن اجتناب کنید. اگر این کار لازم است، مشخصا بگوئید که این کار را کرده اید.
- از مخفی‌کاری یا بکارگیری روش‌های محرمانه برای جمع آوری اطلاعات - به جز زمانی که روش‌های باز سنتی برای دسترسی همگان به اطلاعات اساسی، بازده نخواهد داشت- اجتناب کنید. اگر از چنین روش هائی استفاده کردید؛ در بخشی از خبر آنرا اعلام کنید.
- هرگز سرقت ادبی نکنید.
- خبرهای مربوط به تنوع و تکثر و عظمت تجربه‌های انسانی را – حتی زمانی که آن چندان با اهمیت نیست- مطرح کنید.
- ارزش‌های فرهنگی خودتان را در نظر بگیرید و از اینکه آنها را به دیگران تحمیل کنید، بپرهیزید.
- از برخوردهای قالبی و کلیشه‌ای با نژاد، جنس، سن‌، مذهب، قومیت، موقعیت جغرافیایی، جهت‌گیری جنسیتی، معلولیت‌ها، قیافه افراد، یا موقعیت اجتماعی افراد اجتناب کنید.
- از تبادل آزاد دیدگاه‌ها، حتی دیدگاههایی که مخالف و متناقض با دیدگاه شماست، حمایت کنید.
- صدای کسانی را که صدایشان شنیده نمی‌شود تقویت کنید؛ به گونه‌ای که منابع رسمی و غیر رسمی اطلاعات بتوانند به طور برابر در حوزه خبرسازی موثر باشند.
- بین خبر رسانی و مدافعه گری، تفاوت قایل شوید. تحلیل و تفسیر را بطور مشخص اعلام کنید تا واقعی‌تها و بافت حاکم بر آن‌ها بد جلوه داده نشود.
- تفاوت خبر و آگهی باید تشخیص داده شود و از برخوردهایی که مرزهای بین این دو را مخدوش می‌کند پرهیز کنید.
این وظیفه را به رسمیت بشناسید تا این امر تضمین شود که امور مربوط به مردم در یک فضای باز دنبال می‌شود و اطلاعات و سوابق مربوط به حکومت قابل بررسی است.
یادآوری میکنم درکشورمان، بر اساس گزارشی که اخیراًاز گزارش نهایی طرح سرشماری از شاغلان و فعالان عرصه مطبوعات و خبرگزاری‌ها منتشرشد هم اکنون نزدیک به 8 هزار نفر در 1900 نشریه کشوراشتغال دارند.
براساس نتایج گزارش نهایی این طرح هزار و 913 نشریه در حال حاضر در کشور منتشر می‌شود که 7 هزار و 733 نفر در آنها به کار اشتغال دارند.
این گزارش همچنین حاکی است 219 خبرگزاری و نماینده خبری، هزار و 170 دفتر نمایندگی و پخش مطبوعات و 4 هزار و 331 روزنامه فروش اکنون در کشور فعالند.
براساس گزارش نهایی طرح سرشماری شاغلان مطبوعات بعد از تهران با هزار و 87 نشریه و 2 هزار و 763 روزنامه‌نگار، استانهای خراسان رضوی، قم، آذربایجان شرقی و اصفهان به ترتیب با 90، 65، 64 و 62 بیشترین تعداد نشریه و شاغلان مطبوعاتی را دارند.
البته استانهای فارس، خوزستان، کرمانشاه و مازندران نیز به ترتیب با 487، 349، 234 و 224 روزنامه‌نگار در شمار استانهایی هستند که مشاغل مطبوعاتی در آنجا رونق بالایی دارد، اما استان قم با وجود داشتن 65 نشریه تنها 129 شاغل مطبوعاتی د ارد. درپایان به این نکته بسنده می کنم که هرساله در روز جهانی آزادی مطبوعات ما تعهد خود را به حق آزادی عقیده و بیان که در ماده 19 اعلامیه جهانی حقوق بشر لحاظ شده، تجدید می‌‏کنیم واین نکته یادمان باشد، خبرنگاران مظنونین همیشگی نیستند.

* منابع پیش نویسنده محفوظ است.

منبع: / خبرگزاری / آریا ۱۳۸۷/۰۶/۲۸
نویسنده : موسی کاظم زاده