حذف 4 صفر از پول ملی خبری است که رئیس کل بانک مرکزی در مصاحبه مطبوعاتی بطور رسمی اعلام کرد که تا پایان امسال انجام خواهد گرفت. او گفت، «با حذف 4 صفر از پول ملی هر یک ریال معادل 100 دینار خواهد شد.» واژگان «دینار» بجای «سنت» استفاده شده است. حذف صفر از پول ملی در کشورهای دیگر نیز صورت گرفته است از جمله ترکیه 3 بار و ایتالیا و یونان در مسیر برنامه‌ریزی اقتصادی و کنترل حجم زیاد پول در چرخش معامله‌ها و تجارت و یا خرید و فروش کالاها در کشور انجام گرفته است. از نگاه اقتصاددانان حذف صفر از پول ملی بخودی خود چندان اهمیت خاص ندارد. اقدام به آن با اهداف مورد نظر همواره مورد بحث و نظرپردازی‌های اقتصاددانان است. اگرچه نقد آن به‌عهده صاحب‌نظران اقتصادی است اما از تجربه دیگر کشورها می‌توان چنین برداشت کرد که:

1ـ به لحاظ روانی که امر تجارت و خرید و فروش در بازار با عدد و رقم سرکار دارد. حذف 4 صفر موجب خواهد شد تا به لحاظ رقم و محاسبه اعداد در پول رایج به گونه‌ای در جامعه تسکین ایجاد کند. به‌طور مثال وقتی با حذف صفرها و جمع‌آوری پول رایج و در اختیار قرار دادن پول جدید بجای هزار تومان یک ریال جایگزین می‌گردد. در عمل و حداقل در فاصله زمانی میان مدت حد قیاس ذهنی در افکار عمومی جامعه برداشت گونه‌ایی از تعدیل را خواهد داشت که علاوه بر آن حمل پول بقول معروف چکش می‌خورد و نسبت آن با گذشته کاملاً تغییر می‌کند و فشرده‌تر می‌گردد. اغلب صاحب‌نظران اقتصادی که در مباحث پول مطالعه دارند، معتقدند، حذف صفر از پول رایج در شروع آن ایجاد نوعی تسکین روانی در جامعه می‌کند.

2ـ معمولاً حذف صفرها از پول ملی را با دو محور محاسبه می‌کند. اول ضریب تورم و دوم حجم وسیع پول در گردش (نقدینگی). تجربه حذف صفرها در دیگر کشورها نشان می‌دهد که اگر این اقدام با برنامه‌ریزی دقیق انجام پذیرد و قبل از انجام آن دولت برنامه مشخص و معین برای کنترل تورم داشته باشد. حذف صفرها مسیر را برای بهتر شدن اقتصاد تجاری و پولی کشور فراهم می‌آورد.
برخی از اقتصاددانان معتقدند حذف صفرها در ماههای اولیه بعد از شروع اجرای آن به گونه‌ایی ضریب تورم را در کوتاه مدت از رشد مجدد حبس می‌کند. دولت‌ها که با مشکل رشد تورم همراه بیکاری در جامعه مواجه‌اند از این حالت در ماههای اول حذف صفرها و تغییر شکل پول رایج استفاده تبلیغاتی می‌کنند. چنین وانمود می‌کنند که رشد تورم مهار شد و افزایش نقدینگی کنترل شده است. این تبلیغات زمینه عینی بلحاظ شوک تغییر پول رایج و ضریب عددی آن در حالی که تورم برای کوتاه مدت حبس شده است. بسیار مطلوب بنظر می‌رسد. اما اگردولتی فاقد برنامه‌ریزی اقتصادی بخصوص درباره پول و آنهم موضع تورم و گردش نقدینگی باشد. چند ماهی نمی‌گذرد که هم حذف صفرها دردسرساز می‌شود و هم تورم مانند فنری که در رفته باشد به سرعت و بصور افسارگسیخته بالا می‌رود، بطوریکه در این حالت برای دولت بسیار سخت خواهد بود که گردش نقدینگی را بطور همه‌جانبه کنترل کند.

3ـ موضوع مهم دیگر در برنامه ریزی برای حذف صفرها، لاجرم جمع‌آوری پول قدیم و تبدیل آن به پول جدید است که چندین ماه و گاه تا یکسال طول می‌کشد. در این فاصله فساد و بهتر بنویسم دزدی است که بصورت شبکه‌ای از جمع‌آوری پول قدیم و تبدیل آن به پول جدید امکان‌پذیر می‌گردد. تجربه تلخ این فساد در ترکیه پیش آمد و ماجرای آن تبدیل به یک جریان فساد درسطح کلان گردید و موجب ورود قوه قضائیه و باز شدن پرونده‌ای عجیب شد. در ایتالیا نیز در هنگام جابجایی و تغییر پول قدیم به جدید همین ماجرا که چند نفر مسئول از تبدیل پولها فرصت پیدا کردند تا اقدام به دزدی کلان کنند، خاطره بدی در اذهان عمومی ایجاد کرد. به همین لحاظ بسیاری از کسانیکه کارشناس «پول» در اقتصاد هستند اجرای این برنامه را بسیار پیچیده و سخت می‌دانند. آنها می‌گویند تغییر و تبدیل پول قدیم به جدید زمانبر است و در این فاصله زمانی هستند افرادی که در پی سوءاستفاده از طریق فساد مالی برمی‌آیند.

4ـ رئیس کل بانک مرکزی در پاسخ به سئوال خبرنگاری که آیا حذف چهار صفر از پول ملی مشکلاتی ایجاد نخواهد کرد گفت: «این مساله نباید باعث نگرانی شود، چون اتفاق خاصی نمی‌افتد، مدت‌ها طول می‌کشد تا اسکناس ها جابه‌جا شود، نه فقط تورم ایجاد نخواهد کرد، بلکه باعث کاهش ارزش پول هم نخواهد شد.» او گفت: «حجم زیاد پول باعث ایجاد تورم می‌شود نه تعداد صفرها و حذف آنها» در این مصاحبه رئیس کل بانک مرکزی خبر داد: «... در این زمینه کارشناسان بانک مرکزی کار کارشناسی خود را انجام داده‌اند و چنانچه دولت حذف صفرها را تصویب کند، بانک مرکزی اجرا خواهد کرد.»

*‌*‌*‌
بنظر می‌رسد قبل از اجرای این برنامه کار اطلاع‌رسانی به مردم ضروری و لازم است. نقد و بررسی آن از سوی کارشناسان اقتصادی علی‌الخصوص افرادی که در مبحث «پول» در اقتصاد صاحب‌نظرند، در رسانه‌های کشور می‌تواند به آگاهی عمومی مردم از موضوع حذف صفرها در پول ملی کمک و یاری رساند.

منبع: / روزنامه / اطلاعات ۱۳۹۰/۱/۱۸
نویسنده : ابوالقاسم قاسم زاده