با اوج گیری بیداری اسلامی و سرنگونی چند تن از دیکتاتورهای حاکم بر کشورهای عربی خاورمیانه و در فضایی که جو شور و شعور انقلابی پررنگ است، مراسم عزاداری حضرت اباعبدا...الحسین(ع) در برخی از این کشورها چون مصر برای اولین بار به صورت آشکار و با حضور اهل سنت برگزار شد.
هرچند اهل سنت نیز همانند شیعیان نسبت به اهل بیت پیامبر (ص) محبت و مودت دارند، اما برپایی مراسم عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) در این کشورها به شیعیان اختصاص داشت. با پررنگ شدن حضور اسلام در عرصه عمومی کشورهای اسلامی خاورمیانه شرایط جدیدی پدید آمد و این امر سبب شد تا علاوه بر آزادی عملی بیشتر پیروان مکتب اهل بیت (ع) در برگزاری مراسمی چون عزاداری حسینی(ع) برادران اهل سنت این کشورها نیز در این مراسم حضور یابند و محبت و مودت خود را به اهل بیت (ع) به ویژه حضرت اباعبدا...الحسین ابراز کنند. چنان که در مصر بعد از سقوط دیکتاتوری مبارک برای اولین بار مراسم عاشورای حسینی (ع) با حضور یکی از علما و رهبران شیعه و سنت در مقام «راس الحسین(ع)» برگزار شد که البته با حمله مزدوران سلفی ناتمام ماند.
احمد صبح از علمای اهل سنت مصر هم که در این مراسم حضور یافته بود، درسخنانی ابراز داشت: ما از جهاد امام حسین(ع) برای وحدت مسلمانان استمداد می طلبیم. او به نکته جالبی اشاره کرد و افزود: انقلاب های اخیر جهان عرب همگی علیه یزید زمان حاضر است و من از این مکان از الازهر، نجف و عربستان سعودی می خواهم در راستای وحدت مسلمانان حرکت کنند.
این حرکت ها نشان دهنده جایگاه اهل بیت(ع) در مصر است. علاوه بر این بیانگر این نکته است که محبت و مودت اهل سنت به امامان معصوم (ع) در مصر بیشتر از دیگر مناطق ظهور و بروز یافته است.
از طرفی حضور جمعی از استادان برجسته قرآن و امام جماعت مسجد راس الحسین(ع) مصر در ایران همزمان با ایام عزاداری حضرت اباعبدا...الحسین(ع) و مشاهده مراسم عزاداری ایرانیان از نزدیک شاهد دیگری بر نزدیکی مصری ها به اهل بیت پیامبر(ص) است. شیخ هلباوی از شاعران و داوران برجسته مصر که این مراسم را از نزدیک دیده است با اشاره به تجربه معنوی خود از حضور در مراسم عاشورای حسینی در ایران تاکید کرد: من قبلا از طریق شبکه های تلویزیونی مصر مراسم عزاداری شهادت امام حسین(ع) را تماشا و ۵بار به ایران سفر کرده ام اما امسال برای اولین بار به صورت مستقیم در مراسم عزاداری امام حسین(ع) شرکت کردم و در این مراسم مفهوم وفاداری را به عینه شاهد بودم، به این معنی که با گذشت بیش از ۱۳۰۰سال از واقعه کربلا هنوز واقعه عاشورا و شهادت امام حسین(ع) در ایران گرامی داشته می شود.او حتی تواشیحی هم در مرثیه امام حسین(ع) در خانه مداحان اجرا کرد.
برای بررسی جایگاه اهل بیت (ع) در مصر معلمی خبرنگار خراسان که ۲سال پیش به مناسبت برگزاری همایش بین المللی حمایت از عراق در مصر، به این کشور سفر کرد و از نزدیک برخی از اماکن مقدس مربوط به اهل بیت (ع) را مشاهده کرد، در گزارشی به زمینه های محبت مردم مصر و جایگاه اهل بیت (ع) در این کشور پرداخته است. او در ابتدای این گزارش به تشکیل دولت فاطمیان در مصر اشاره کرده است.

دولت فاطمیان و تاسیس الازهر
هویت اجتماعی مصر با تشکیل دولت فاطمیون و هویت فرهنگی آن با تشکیل «الازهر الشریف» شکل گرفت.
همان گونه که از نام این دو برمی آید دولت فاطمیان و جامع الازهر که هر دو صبغه شیعی داشتند و خود را منتسب به دخت نبی اکرم اسلام (ص) می دانستند، به معرفی فرهنگ اهل بیت(ع) در مصر پرداختند. مردم مصر همواره به دوستی و محبت خاندان رسول خدا مباهات می کنند و با این که مذهب ۷۰درصد مردم این کشور شافعی است اما از این که خود را شیعه اهل بیت(ع) بنامند افتخار می کنند؛ پیروان مذهب شافعی از نظر اعتقادی و احکام نزدیک ترین اعتقادات و احکام را به مذهب تشیع دارند علاوه بر آن سابقه حکومت فاطمی ها در مصر و میراث فرهنگی که هنوز به ویژه از لحاظ اجتماعی از آنها برای مردم مصر باقی مانده، سبب شده است تا مردم این کشور تمایل بیشتری به شیعیان نسبت به دیگر قومیت های عرب داشته باشند.

شیعیان مصر
براساس آمار رسمی دولت مصر (در زمان دیکتاتوری مبارک) شمار شیعیان در این کشور حدود یک صد هزار نفر بود. آماری که تمام مراکز جهانی آن را رد کرده اند. به گونه ای که سازمان حقوق بشر سازمان ملل این رقم را ۷۰۰هزار نفر برآورد و اعلام کرده است، شیعیان حداقل یک درصد از جمعیت ۷۰میلیونی مصر را شامل می شوند. رهبران شیعه مصر تاکید دارند که آمار دولتی و آمار سازمان حقوق بشر کاملا اشتباه و گمراه کننده است و جمعیت شیعیان مصر اکنون حدود 1.5 میلیون تا ۲میلیون نفر برآورد می شود. سازمان آمار آمریکا نیز ضمن تایید این رقم اعلام کرد، شمار شیعیان مصر حدود یک میلیون و ۸۰۰هزار نفر تا ۲میلیون نفر است که بیشتر آنها در مناطق جنوبی مصر ساکن اند.

بیشتر مصری ها شافعی مذهبند
شاید به همین دلیل باشد که طی سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ یک صد هزار اتباع مصری به مذهب شیعه گرویده اند. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که پس از پیروزی حزب ا... بر اسرائیل در جنگ ۳۳ روزه، گرویدن سنی های کشورهای مختلف اسلامی به ویژه عربی به مذهب شیعه اثنی عشری به شدت افزایش یافت که مصر نیز از جمله آن ها بود.رئیس فرقه هاشمیه مصر نیز گفت: مصر چندین میلیون شیعه دارد که دولت حسنی مبارک با فشارهای خود آنان را گوشه نشین کرده بود.
«طاهر الهاشمی» با رد آمار رسانه های آمریکا از تعداد شیعیان مصر، تاکید کرد: آن ها تعداد یک میلیون نفر را برای شیعیان مصر اعلام کرده اند در حالی که تعداد شیعیان مصر چندین میلیون نفر است.
رئیس فرقه هاشمیه با اشاره به تنگناهایی که در زمان دیکتاتور مصر برای شیعیان وجود داشت افزود: خانواده ها و قبیله های شیعه در مصر پیش از این در سالروز ولادت اهل بیت(ع) به ویژه ولادت امام مهدی(عج) مجبور بودند که در داخل منازل خود جشن بگیرند و از برگزاری هرگونه مراسمی در خارج از خانه های خود محروم بودند.
وی با اشاره به همزیستی مسالمت آمیز شیعیان و اهل تسنن در مصر، اظهار داشت: چگونگی برگزاری مراسم ولادت اهل بیت(ع) در مصر بین شیعیان و اهل تسنن مشترک است.
خاطرنشان می شود«احمد راسم النفیس» از فعالان شیعه مصر نیز در روزهای گذشته درباره تعداد شیعیان در این کشور گفت: نمی توانیم در حال حاضر آمار معینی از تعداد شیعیان ارائه کنیم؛ البته دنبال این امر هم نیستیم چرا که تشیع به تعداد نیست بلکه هر کسی ولایت و محبت اهل بیت(ع) را داشته باشد، شیعه است.

وضعیت سیاسی شیعیان مصری
وی با نگاهی به مبارزه حکومت مبارک با تفکر شیعی در مصر ادامه می دهد: دولت مصر در سال ۱۹۸۰ دستور به تعطیلی مسجد آل البیت- مسجد وابسته به جمعیت آل البیت- داد و حکم قضایی برای متوقف شدن فعالیت های این جمعیت صادر شد. حکمی که هیچ گاه به اجرا در نیامد. با وساطت های گوناگون و راه های قانونی که رهبران این جمعیت پیش گرفتند، جمعیت آل البیت تعطیل نشد.
در سال ۲۰۰۴ محمود الدرینی یکی از رهبران فعال در این جمعیت که مجلس اعلای (شیعیان) مصر را نیز پایه ریزی کرده بود، به طور رسمی از وزارت کشور اجازه خواست تا «حزب الغدیر» را تاسیس کند تا بتواند به عنوان نماینده شیعیان فعالیت سیاسی داشته باشد. وی با همین هدف تبلیغات گسترده ای را آغاز کرد و حتی اعلام کرد، قصد دارد با فعال کردن این حزب در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری مصر نیز شرکت کند.
الدرینی هم چنین تاکید کرد، با تاسیس این حزب حتی قبطی ها نیز می توانند به عضویت آن در آیند و حزب الغدیر در صورت لزوم حاضر به همکاری و ائتلاف با دیگر احزاب مصری از جمله اخوان المسلمین است در این میان اخوان المسلمین نیز اعلام کرد، از تاسیس حزبی به نام شیعیان استقبال و از حضور احزاب شیعی در فعالیت های سیاسی حمایت می کند. مهدی عاکف رهبر جنبش اخوان المسلمین مصر با صدور بیانیه ای ضمن تاکید بر موضع اخوان المسلمین نیز اعلام کرد، «شیعیان به عنوان دارنده یک مذهب رسمی که میزان قابل توجهی از جمعیت مصر را نیز شامل می شوند، حق دارند که در چارچوب قانون اساسی و اصول رسمی دولت، حزب تاسیس کنند و به فعالیت های سیاسی بپردازند».وی تاکید کرد« ما حاضریم به طور کامل از حقوق سیاسی و اجتماعی شیعیان حمایت کنیم و در صورت لزوم با احزاب شیعی ائتلاف داشته باشیم.»
اما دولت مصر با استناد به قانون منع تشکیل احزاب براساس اصول دینی اجازه فعالیت به این حزب را نداد و بدین ترتیب تشکیل حزب الغدیر متوقف شد.پس از آن الدرینی تصمیم گرفت به همراه دیگر رهبران جمعیت آل البیت فعالیت های سیاسی و اجتماعی خود را توسط این جمعیت و مجلس اعلای مصر انجام دهد.

اماکن مقدس اهل بیت (ع) در مصر
علاوه بر میراث فرهنگی و اجتماعی حکومت فاطمیون و دانشگاه الازهر که نشان از فرهنگ اصیل شیعه دارد، در قاهره و دیگر شهرهای مصر مساجد و اماکنی برپا شده که اساس آن بر محبت و ولایت شیعیان است و پیروان دیگر مذاهب اسلامی و حتی مسیحیان و قبطی ها با حضور در این اماکن به کسب فیض می پردازند.
براساس اعتقادات مردم مصر، بیتوته و احیا در اماکن مذهبی موجب تقرب به خاندان رسول خدا می شود و همواره در طول سال اماکن مذهبی شیعیان مملو از زائران و شیفتگان اهل بیت عصمت و طهارت است.وقتی از دانش آموخته الازهر می خواهم که مرا در زیارت اماکن مذهبی شیعیان راهنمایی کند با اشتیاق می گوید: در مصر این گونه نیست که اماکن مذهبی شیعیان و اهل سنت از هم تفکیک شده باشد بلکه تمامی مسلمانان با اعتقادات مختلف و با افتخار خود را دوستداران اهل بیت رسول خدا می دانند و از این نظر نمی توان میان شیعیان و اهل سنت در مصر تمایزی قائل شد.

بارگاه حضرت زینب(س)
وی سپس با اشاره به اماکن مذهبی در مرکز قاهره می گوید: مشهورترین بارگاه شیعیان در مصر«مقام السیدة زینب» است شیعیان مصر بر این باورند که حضرت زینب(س) پس از واقعه عاشورا به مصر رفتند و محبت مردم آن دیار به یادگار کربلا موجب شد که حضرت زینب (س) در مصر بمانند و مرقد ایشان در مصر است.
«مقام السیدة زینب» همواره مملو از زائران است و در ایام مذهبی به ویژه در ماه مبارک رمضان ملجا و ماوای شیفتگان اهل بیت(ع) است و در اطراف آن فروشگاه های متعدد به عرضه مهر و تسبیح تربت کربلای معلی می پردازند علاوه بر آن از زائران با غذای تبرک شده و نذورات پذیرایی می شود.
«مسجد الحسین علیه السلام» در منطقه الجمالیه در مرکز قاهره نیز مورد استقبال شیعیان، پیروان دیگر مذاهب اسلامی و اقوام مذهبی دیگر است وجود این مسجد و مجموعه ای از مساجد پیرامون آن، موجب شده که «منطقه الحسین» یا «مقام راس الحسین» در مرکز قاهره همواره پذیرای خیل عظیمی از شیفتگان خاندان نبی مکرم اسلام و نواده شهید آن حضرت باشد.
«مسجد السیدة نفیسة» نیز در مرکز قاهره همواره پناهگاه شیعیان این کشور است.بر اساس روایات «نفیسة بنت الحسن بن زید بن علی بن ابیطالب علیه السلام» نیز به دعوت شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) به مصر آمد و مورد احترام قرار گرفت.
بسیاری از مراسم شادی و ازدواج در اماکن مجللی که در اطراف این مزار متبرک قرار دارد، برگزار می شود و مردم قاهره بر این باورند که به یمن انفاس مبارک خاندان رسول خدا، آغاز زندگی در این مکان موجب سعادت دنیا و آخرت خواهد شد.
از دیگر اماکن متبرکه مسجد السیدة سکینة ابنة الامام الحسین در قاهره است. مردم مصر بر این باورند سکینه دختر امام حسین(ع) که در واقعه عاشورا نیز حضور داشت به همراه عمه خود حضرت زینب(س) به مصر آمد و در این منطقه که منزل مسکونی او نیز بوده، درگذشته و به خاک سپرده شده است.
«مقام السیده فاطمة النبویه» در منطقه «درب الاحمر» نیز مسجدی است که گفته می شود متعلق به یکی از نوادگان نبی مکرم اسلام(ص) است که به همراه حضرت زینب(س) به مصر آمده است.
در منطقه الخلیفة قاهره نیز مزار باشکوهی موسوم به «مقام سیدة الرقیة» وجود دارد که مورد توجه دوستداران اهل بیت(ع) است.گفته می شود که صاحب این مزار «رقیه» دختر رسول اکرم(ص) و یا رقیه دختر امیرالمومنین حضرت علی بن ابیطالب (ع) است.
«مقام الامام علی زین العابدین ابن الحسین علیه السلام» در منطقه «حی زین العابدین» قاهره نیز مسجد باشکوهی است که دوستداران سیدالشهدا(ع) در این منطقه ساخته اند و مراسم مذهبی را در آن برگزار می کنند.«ضریح سیدة کلثوم بنت القاسم» از نوادگان پیامبر اکرم اسلام(ص) نیز مزار باشکوهی است که مردم قاهره و شهرهای اطراف برای تبرک به زیارت آن می روند.مسجد «الامام محمدالجعفری بن جعفر الصادق علیه السلام» نیز مسجد باشکوهی است که نزدیک به مقام سیدة کلثوم قرار دارد و محل اقامه باشکوه نماز و اعمال عبادی مومنان در مرکز قاهره است و مورد توجه مومنان است.

منبع: / روزنامه / خراسان ۱۳۹۰/۹/۱۹
نویسنده : سید محمود معلمی
نویسنده : ندائی