گرچه در بادی امر تاکید بر لزوم تکثر در جامعه و ممکن و مطلوب نبودن زدودن تمامی اختلاف نظرها، تکرار ملال آور موضوعی بدیهی به نظر می آید، اما چگونه جاری کردن این دیدگاه در عرصه عمل خود آن چنان غامض و پیچیده بوده که صاحبان نظر در رشته های گوناگون علوم انسانی را به تامل و تعمق واداشته است. در میان آرا و دیدگاه های گوناگون، عالمان مسلمان بر پایه آموزه های وحیانی، ضوابطی را برای جرح و نقد مخالفان اعم ازمخالف مسلمان و غیرمسلمان ترسیم کرده اند که حرکت درچارچوب آن ها ضامن اعتدال جامعه و جلوگیری از فرو افتادن آن در ورطه افراط یا تفریط است. چندی است که به دلیل رویدادهای بعضا خاص کشور این ضوابط گاه به تصریح و گاه به تلویح در بیانات رهبر معظم انقلاب مورد اشاره قرار می گیرند که بیانات روز گذشته ایشان به صراحت بیشتری شامل این ضابطه ها می شد. اگر به فرموده امام راحل عظیم الشأن، اشکال و بلکه تخطئه را هدیه الهی برای رشد انسان ها تلقی کنیم، مکانیزم عملی بهره گیری از این هدیه الهی را می توانیم در ۵ ضابطه ای بجوییم که مقام معظم رهبری به آن ها اشاره کردند؛ ضوابطی که لب آن ها پاسداشت اعتدال درجامعه است و ضرورت دارد که فعالان سیاسی به کارنامه و عملکرد خود در رعایت این ضوابط در حوادث بعد از انتخابات و جریان انحرافی نظری دوباره بیفکنند:
۱ - کاستن از اختلاف ها: بی تردید می توان بسیاری از سخنان را نگفت و بسیاری از مواضع را اتخاذ نکرد تا خود عامل ایجاد اختلاف ها نباشند. گاه نیز اختلاف ها آن چنان تصنعی اند که بوی مطامع شخصی یا جناحی را به راحتی می توان از آن ها استشمام کرد. تقوای فردی و جمعی و البته به کارگیری ضمانت های اجرای مناسب راه کاستن این سنخ اختلاف هاست.
۲ - خوشحالی دستگاه های تبلیغاتی بیگانه: موارد عدیده ای از رویدادهای چند سال اخیر را می توان برشمرد که گرچه اختلاف بر سر آن ها به گزاف به وجود نیامده بود اما خرسندی آشکار بیگانگان را در پی داشت و متاسفانه در برخی موارد این خرسندی آشکار نادیده گرفته می شد.
۳ - تفکیک میان اختلاف نظر با ایستادگی در برابر نظام: یکی از لوازم سیاست راهبردی جذب حداکثری و دفع حداقلی، پذیرفتن اختلاف نظرها در چارچوب نظام و طردنکردن نیروها و عناصر سیاسی به بهانه این گونه اختلاف هاست. مقام معظم رهبری پیش از این معیار و شاخص روشنی تمیز این گونه اختلاف نظرها از ایستادگی در برابر نظام را در قالب فتوایی تبیین کرده اند که التزام به احکام و دستورهای حکومتی ولی فقیه را التزام کامل عملی به ولایت فقیه و نظام مبتنی بر آن برمی شمارد.
۴ - در پیش گرفتن شیوه تبیین و روشنگری به جای جنجال: رسانه ای کردن اختلاف ها و ایجاد جنجال های رسانه ای در سیاست ورزی های غیرمنبعث از آموزه های اسلامی امری متداول و معمول است و غالبا به دلیل درآمیخته شدن حق و باطل در این گونه شیوه ها، حقیقت تا مدت ها از افکار عمومی مکتوم و پنهان می ماند. این درحالی است که اگر استدلال و روشنگری جایگزین قیل و قال رسانه ای شود هم حق از باطل بازشناخته می شود و هم اختلاف ها به نتیجه ای عینی و عملی برای پیشبرد امور کشور منجر می شود. شاید از همین رو باشد که نقد و تخطئه زمینه ساز رشد انسان ها خوانده شده است.
۵ - تابلو نکردن تفکر غلط: مثلی معروف است که گاه نفی یک موضوع به اثبات آن می انجامد. به دیگر سخن دمیدن در تنور اختلاف ها هنگامی که موضوع اختلاف در معرض اطلاع جامعه نیست و در عین حال مورد حساسیت آن است، بیش از آن که نظرها را به ۲طرف اختلاف و حقانیت یا بطلان دیدگاه های آن ها معطوف کند، سرگرم ابعاد و جوانب موضوع اختلاف خواهد کرد. موضوعی که اگر غلط باشد آن را دست کم تا مدتی از سپرده شدن به تیغ نقدهای عالمانه مصون نگه می دارد.

منبع: / روزنامه / خراسان ۱۳۹۰/۴/۱۴
نویسنده : بهروز بیهقی