روزنامه شرق، دوشنبه 17 آذر 1382 

بهمن احمدی امویی: برای چندمین سال متوالی سازمان مدیریت صنعتی ایران اقدام به معرفی صد شرکت برتر ایران خواهد کرد. بر همین اساس دیروز گردهمایی در مرکز همایش های بیمه ایران برگزار شد و در آن تجربیات چند شرکت که در سال های گذشته عضو فهرست صد شرکت برتر ایران بودند، مورد بررسی قرار گرفت.
«هر بنگاه اقتصادی در بهترین وضعیت ممکن هم که باشد با توجه به برخورداری شرکت از ساختار وظیفه ای که بر آن حاکم است، به دنبال بهبود شرایط، ساختار و عملکرد واحد خود است. از سوی دیگر وجود نگرشی سیستماتیک که در بسیاری ساختارها از آن غفلت می شود، موجب شده تا عملکرد کلی و نهایی بنگاه اقتصادی قربانی بهینه سازی جزیی هر بخش شده و لزوماً منجر به بهینه شدن فعالیت و عملکرد نهایی شرکت نشود. در نتیجه به دلیل عدم کارآیی مجموعه بنگاه، در یک فرآیند بلندمدت تخصیص بهینه منابع اقتصادی _ اجتماعی با رکود و تنزل مواجه می شود.» این جملات همه آن چیزی بود که سازمان مدیریت صنعتی را بر آن داشته تا اقدام به تهیه فهرست صد شرکت برتر کند. چرا که به گفته آنها: «همواره خبرگان و کارشناسان استراتژیست که شرکت را به شکل یکپارچه، کلان و بلندمدت می نگرند، معتقدند که وجود یک ناظر و ارزیابی کننده خارجی که بتواند ابعاد مختلف و کارشناسانه عملکرد کلی شرکت را در مقایسه با رقبا بررسی کند، بسیار ضروری است.» اما برای انتخاب صد شرکت برتر ایران سازمان مدیریت صنعتی چه شاخص هایی را مدنظر قرار داده است؟ یکی از متولیان این سازمان به من گفت: اصلی ترین شاخص برای انتخاب این صد شرکت فروش سال مالی آنهاست. به گفته او: در گزارش نهایی که به زودی ارائه خواهد شد شاخص های دیگری چون سودآوری، بازده دارایی و بازده فروش نیز مدنظر قرار گرفته است. یعنی همان اقداماتی که در مورد صد شرکت برتر سال ۸۰ انجام شد، قرار است توسط سازمان مدیریت صنعتی برای شرکت های برتر سال ۸۱ نیز انجام شود.تحلیل زمانی روندهای متغیرهای مالی _ اقتصادی بنگاه، تحلیل مقایسه ای مالی _ اقتصادی بنگاه های مشابه، تحلیل و رقابت پذیری بنگاه اقتصادی، تحلیل ساختار مالی بنگاه و تحلیل بهره وری عوامل تولید بنگاه از جمله محورهایی بود که در این همایش انتخاب صد شرکت برتر سال ۸۱، بررسی شدند و احتمالاً هم براساس این تحلیل ها قرار است، این شرکت ها را به زودی معرفی کنند.
صد شرکت برتر سال ۸۰ در ۱۵ گروه مختلف اقتصادی قرار داشتند که به گفته همان مسئول سازمان مدیریت صنعتی به احتمال بسیار زیاد صد شرکت برتر سال ۸۱ نیز از میان همان ها انتخاب خواهند شد. اما با کمی پس و پیش. بر این اساس در فهرست صد شرکت برتر سال ۸۰، در گروه محصولات غذایی و آشامیدنی ۹ شرکت، گروه بهداشتی و آرایشی و دارویی چهار شرکت، گروه لوازم خانگی و الکترونیکی هشت شرکت، گروه وسایل نقلیه و قطعات خودرو ۱۵ شرکت، گروه حمل و نقل چهار شرکت، گروه محصولات شیمیایی و مشتقات نفتی هفت شرکت، گروه پتروشیمی هشت شرکت، گروه محصولات کانی و غیرفلزی سه شرکت، گروه ماشین آلات، تجهیزات و صنایع فلزی ۱۱شرکت، گروه بانک ها و موسسه های اعتباری ۱۰ شرکت، گروه موسسات بیمه ای چهار شرکت، گروه شرکت های سرمایه گذاری و واسطه گری های مالی شش شرکت، گروه صنایع سلولزی یک شرکت و در سایر گروه ها سه شرکت برگزیده شدند.
با نگاهی به فهرست گروه های صنعتی اینکه این صد شرکت برتر سال ۸۰ از میان آنها انتخاب شده اند و احتمالاً نیز بیش از ۹۵ درصد آنها برای سال ۸۱ در فهرست صد شرکت برتر خواهند بود، مشاهده می شود که بسیاری از این شرکت های برتر شرکت های دولتی و یا وابسته به دولت و بخش عمومی هستند و جایگاه بخش خصوصی در این میان بسیار ناچیز است.گروه بانک ها، موسسات بیمه ای، گروه وسایل نقلیه و خودرو، گروه فلزات اساسی، گروه پتروشیمی و گروه صنایع سلولزی از جمله عمده ترین گروه هایی هستند که تمام و یا بخش عمده ای از آنها را شرکت های دولتی و وابسته به دولت و بخش عمومی در اختیار دارند. ضمن اینکه بسیاری دیگر از شرکت هایی هم که ظاهراً در اختیار بخش عمومی و دولتی نیست و بهترین آنها علی القاعده باید در بورس تهران حضور داشته باشند، هم وابسته به دولتی ها هستند؛ به جرات می توان گفت که سهام بسیاری از این شرکت های حضور یافته در بورس که اگر قرار است به عنوان سمبل موفقیت بخش خصوصی در فهرست شرکت های برتر سال قرار بگیرند، هم در اختیار بخش عمومی است. چرا که بخش دولتی و عمومی حدود ۸۰ درصد این بازار را در اختیار دارد.
اما وقتی این صد شرکت برتر را در مقابل ۵۰۰ شرکتی که همه ساله مجله فورچون (Fortune) به عنوان شرکت های برتر سال معرفی می کند بگذاریم، می بینیم که تعداد بسیار زیادی از این شرکت ها متعلق به بخش خصوصی اند. شرکت هایی چون نستله، کوکاکولا، کریستین دیور، زیمنس، بوئینگ، جنرال الکتریک، مایکروسافت، نوکیا، ایشل واگزون موبیل، شرکت هایی که هر کدام در صدر فهرست گروه های صنعتی رشته فعالیت خود قرار دارند.نکته جالب توجه در مقایسه صد شرکت برتر ایران در سال ۸۰ با ۵۰۰ شرکت برتر جهان در بازده متوسط فروش آنهاست. در حالی که بازده متوسط فروش ۳۹ شرکت برتر جهان در گروه محصولات غذایی و آشامیدنی سه درصد است، این رقم برای ۹ شرکت ایرانی در این گروه ۱۱ درصد است. جالب اینکه کوکاکولا و نستله عضو این ۳۹ شرکت هستند. در گروه پتروشیمی هشت شرکت برتر ایرانی در این گروه ۲۳ درصد بازده متوسط فروش داشتند و شش شرکت برتر جهانی در این زمینه تنها یک درصد بازده داشته اند. گروه وسایل نقلیه و خودرو ایران با ۱۵ شرکت شش درصد و ۳۲ شرکت تولیدکننده خودرو و قطعات خودرو که درصدر آنها جنرال موتور قرار دارد و تنها دو درصد بازدهی دارند.همچنین در زمینه هایی چون بهداشت، سرگرمی، ارتباطات و شبکه های مخابراتی و اطلاعاتی، علوم، ارتباطات از راه دور، تنباکو، تجارت و پالایشگاه های نفت که عمده شرکت های برتر جهان در فهرست ۵۰۰ شرکت مجله فورچون از میان آنها هستند، هیچ گونه معادل در ۱۰۰ شرکت برتر ایران ندارند. در واقع در همان رشته هایی که اخیراً دنیای مدرن عمده ترین سرمایه گذاری را روی آنها انجام داده، هیچ شرکت موفق دولتی و غیردولتی ایران وجود ندارد که بخواهند در میان ۱۰۰ شرکت برتر سال ایران حضور داشته باشند.