روزنامه شرق، دوشنبه ۱ دی ۱۳۸۲ - ۲۷ شوال ۱۴۲۴ - ۲۲ دسامبر ۲۰۰۳
 

«طهران قدیم» مجموعه نفیسی است در برگیرنده بیش از ۲۵۰ قطعه عکس سیاه و سفید از زنده یاد محمود پاکزاد (۱۳۸۰-۱۳۰۳) که در فاصله سال های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۴ از مناطق مختلف تهران همچون؛ مجلس شورای ملی، مسجد سپهسالار، میدان مخبرالدوله، بازار، دربند، شهرداری تهران، میدان سپه، ایستگاه راه آهن، فرودگاه مهرآباد، هتل هیلتون، سینما ایفل، آبعلی،  امامزاده هاشم و... گرفته شده است.ناهید طباطبایی (داستان نویس و مدیر انتشارات دید) که این مجموعه به کوشش وی به چاپ رسیده است درباره چگونگی تدوین این اثر چنین توضیح داد:«از حدود ده سال پیش، شرکت گرافیک دید هر ساله تقویم های دیواری با عکس های تهران قدیم منتشر می کرد که مردم به آن بسیار علاقه مند شدند و فقط به عنوان یک تقویم به آن نگاه نمی کردند. چون هر کدام از تقویم ها ۱۲ عکس از مرحوم پاکزاد را شامل می شد و تصاویر برای مردم یادآور خاطراتشان بود. پس از درگذشت ایشان، از سوی شرکت گرافیک دید به نشر دید پیشنهاد شد که یک مجموعه از این عکس ها به چاپ برسد تا ضمن اینکه یادبودی برای مرحوم پاکزاد باشد به صورت سند حفظ شود و در دید عموم قرار گیرد و به اصطلاح ماندگار شود.

برخی از عکس هایی که سابقاً در تقویم ها چاپ و برایمان جالب بود در این مجموعه گنجانده شده که البته تعدادشان زیاد نیست و بقیه از آرشیو بسیار بزرگی که اکنون در اختیار خانواده پاکزاد است برگزیده شده است. لذا در همین جا باید هم از خانواده پاکزاد سپاسگزاری کرد و هم از شرکت گرافیک دید که با دقت فراوان تمام کار را صفحه آرایی کرده و بازسازی عکس ها را نیز عهده دار شدند زیرا بسیاری از عکس ها بر اثر مرور زمان آسیب دیده بود و عیناً قابل استفاده نبود. باید اضافه کنم تاریخ عکس هایی که در این مجموعه به چاپ رسیده به سال ۱۳۵۴ ختم می شود. ولی اگر کار مورد استقبال قرار گیرد ممکن است آن را ادامه دهیم. چون تصاویر واقعاً فوق العاده اند و فکر نمی کنم کسی را مانند محمود پاکزاد داشته باشیم که تا این حد تاریخ شهر برایش جالب بوده باشد. کارهای او _ همان طورکه در پیشگفتار کتاب آمده _ ابتدا حالت تمرینی داشته ولی بعدها این کار را ادامه می دهد و بارها از یک محل عکسبرداری کرده تا نشان دهد با گذشت زمان چه تغییراتی در آن منطقه رخ داده است. عکاسان خوب دیگری هم بودند که بیشتر پرتره شخصیت های معروف را می گرفتند ولی از این لحاظ که کسی با تقبل همه هزینه ها و فقط به خاطر علاقه شخصی توجه اش را به این کار معطوف کند کار پاکزاد منحصر به فرد است. وی یک عکاس حرفه ای بود ولی عکس هایی که از مناطق مختلف تهران قدیم گرفته به استثنای موارد اندکی که برای کارهای پژوهشی توسط برخی سازمان های دولتی مورد استفاده قرار گرفته هیچ گاه در دسترس عموم واقع نشد و در حقیقت با انتشار مجموعه حاضر، این عکس ها کشف و احیا شده اند...» در ابتدای کتاب، مقاله ای چهار صفحه ای درباره زندگی و فعالیت های محمود پاکزاد (از زبان خود او) درج شده است.

این متن چند سال پیش به صورت مصاحبه روی نوار ضبط شده که تاکنون در نشریه ای به چاپ نرسیده است. برگردان انگلیسی آن نیز (به قلم صفدر تقی زاده) در سمت چپ کتاب آمده است. پاکزاد در این بخش اشاره می کند:«عکس هایی که من بی دلیل و فقط برای تمرین می گرفتم، حال به منبع بسیار خوبی برای شناسایی تاریخ شهر تهران تبدیل شده است. در آخر به این نتیجه رسیده ام که عکاسی اقیانوس بیکرانی است که من پس از سال ها تجربه دانستم که انگشتی بر آن تر کرده ام و یک عکس خوب برلیانی است پربها...»ناهید طباطبایی پیش از این در زمینه عکاسی دو مجموعه از عکس ها و کارت پستال های صادق هدایت به نام های «حسرت نگاه و آهی» و «از مرز انزوا» نیز به چاپ رسانده است. در این آثار مدارک و تصاویر از طریق جهانگیر هدایت (برادرزاده صادق هدایت) و منابع دیگر گردآوری شده است.