زلزله سیاسی اخیر در خاورمیانه عربی و شمال آفریقا پس از به لرزه درآوردن ساختارهای سیاسی بسیاری از کشورهای این منطقه، بازارهای جهانی انرژی را با بحران روبرو کرده است.

تحولات کشورهای عربی و کشش بازارهای نفت
تاثیر ناآرامی های سیاسی منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه عربی به مردم و دولت های آنها محدود نشده است. تاکنون شوک ناشی از درگیریهای خونین در شهر نفتی بنغازی لیبی و منامه بحرین بهای هر بشکه نفت را به 116 دلار رسانده است. اما کشش افزایش قیمت بازار جهانی نفت تا کجاست؟ آیا با این روند رکورد هر بشکه نفت 147 دلار سال 87 می شکند؟
کارشناسان بازارهای جهانی نفت می گویند: تحقق این پیش بینی با توجه به شرایط سیاسی کنونی برخی تولید کنندگان اصلی نفت، احتمالی دور از ذهن نیست.
از هنگامی که انقلاب صنعتی در اروپا روی داد، جهان وارد دورانی تازه شد. اقتصاد صنعتی ابزارهای تولید تازه ای معرفی کرد. سوخت صنعت نو از موادی تازه تامین می شد. نخست زغال سنگ و سپس نفت و گاز به عنوان مهمترین سوخت به کار گرفته شد. اکنون با آنکه انرژی هسته ای و انرژی های پاک - مانند نیروی خورشید و باد - مورد استفاده قرار گرفته است،اما هنوز نفت و گاز نقش اولیه در چرخش اقتصاد جهان را ایفا می کند.
اگرچه گفته می شود که بهای نفت در بازارهای جهانی بستگی به دو عامل اقتصادی 'عرضه و تقاضا' دارد، اما شرایط سیاسی و اقتصادی کشورهای تولید کننده و وارد کننده نفت نیز همواره عامل مهمی در این زمینه بوده است.
** در تابستان سال 87 بهای طلای سیاه به دلایل مختلف ازجمله 'افزایش نقدینگی جهانی و حاکم بودن فضای امید دراقتصاد بین المللی ناشی از شاخص های مثبت' به نزدیک 150 دلار برای هر بشکه رسید.
** درسال 88، اوج گرفتن رشد اقتصادی چین و هند و نیاز گسترده آنها به منابع انرژی، به بازارهای نفتی نوید دوباره داد. اما کارگزاران بورس های نفتی دربازارهای نیویورک و لندن اعلام کردند که عرضه، جوابگوی این تشنگی نیست. طولی نکشید که حباب ترکید. بازارهای مالی جهانی که بیش از توان مشتریانشان به آنها اعتبار داده بودند، روند افول را در پیش گرفتند. آمریکا قربانی اول بود. بزرگترین رکود اقتصادی قرن حاضر در تالارهای معامله بورس با کاهش تقاضا برای انرژی آغاز شد. امری که بهای هر بشکه نفت را تا 30 دلار هم کاهش داد.
** درسه ماهه آخر سال 89 نیز که اقتصاد جهانی هنوز از بحران خارج نشده، خاورمیانه بویژه در بخش عربی آن - به عنوان بزرگترین منطقه تولید کننده نفت- دچار بحران شده است. این بحران با رسیدن به مصر نگرانی ها را درمورد گلوگاه استراتژیک کانال سوئز و خطر نبود امنیت برای حمل سوخت خاورمیانه به اروپا و آمریکا و دیگر وارد کنندگان غربی نفت دامن زد. اکنون این بحران و دغدغه غرب از احتمال عدم تامین نفت به بحرین و لیبی نیز گسترش یافته است. بویژع که مناطق نفتی لیبی تقریبا روزانه میان قذافی و مخالفانش دست به دست می شود.
تاریخ فراز و نشیب بازارهای نفت حاکی است در هنگام بروز بحران های اقتصادی و سیاسی که دامنه آن به بازارهای جهانی طلای کشیده می شود، امید غرب همواره به عربستان سعودی برای جبران هر نوع کسری در بازارها بوده است.
اکنون این کشور با همان کارکرد پاسخگویی به بازارهای انرژی مورد نیاز کشورهای صنعتی وارد کننده نفت، جبران کاهش تولید نفت لیبی را دردستور کار دارد. عربستان به عنوان بزرگترین تولید کننده نفت، روزانه 9 میلیون بشکه نفت صادر می کند. ذخیره انرژی سعودی ها همواره نقطه اتکا برای غرب بوده است. اما کارشناسان انرژی می گویند در توانایی های ریاض مبالغه می شود و این کشور که خود اکنون دچار بحران سیاسی مشروعیت است از سیر تحولات اخیر مصون نمانده و نخواهد ماند.
'آلن دونکن' وزیر توسعه جهانی بریتانیا هشدار داده که ممکن است نفت به بشکه ای 250 دلار هم برسد تا بهبود نیم بند اقتصاد جهان را دچار بحرانی دوباره کند.

نکته:
پیش بینی اینکه نفت 250 دلاری چه تاثیری در اقتصاد جهانی ایجاد می کند، دشوار است. برخی می گویند بهای بالای نفت سرمایه گذاری بر انرژی های جایگزین را توجیه پذیر می کند. اما فرضیه دیگری نیز رایج است که هرگاه بهای نفت بسیار اوج گرفت و اصطلاحا شعله ور شد ، احتمال بروز جنگ نفت افزایش می یابد.

منبع: / خبرگزاری / ایرنا ۱۳۸۹/۱۱/۲۵