روزنامه شرق، یکشنبه ۷ دی ۱۳۸۲ - ۵ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۲۸ دسامبر ۲۰۰۳

سعیده اسلامیه: زمین غرید. قبل از آن که بلرزد. این بار هشدار داد. قبل از آنکه بلرزد و ویران کند. هنوز هم می لرزد انگار زمین این بار خشمگین تر از هر زمان دیگر است. موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران بیش از ۲۰ پس لرزه در ساعات بعد از زلزله اصلی ساعت ۲۸/۵ دقیقه به وقت محلی را ثبت کرده است. زمین همچنان می لرزد. این بار از قبل هشدار داد اما هیچ کس هشدار زمین را جدی نگرفت. رئیس موسسه ژئو فیزیک دانشگاه تهران اعلام کرد که شب قبل از حادثه شمار بسیاری از مردم در تماس های پی درپی اعلام کردند که صداهای ناهنجاری از اعماق زمین می شنوند. حتی خانمی در تماس خود خبر از نوری بر فضای شهر بم می دهد. نوری بر فضای کلی شهر چتر انداخته بود که رئیس این موسسه تایید می کند که این یکی از علایم وقوع زلزله است. زمین این بار هشدار داد اما هیچ کس هشدارش را جدی نگرفت و حالا حاصل این بی توجهی تا روز گذشته ۲۰ هزار کشته و بیش از ۳۵ هزار نفر زخمی است.

حالا چهره ایران تغییر کرده است و همه می گویند این یک فاجعه است. خبر ها نا امیدکننده است. سرمای هوا ۶ درجه زیر صفر است. امدادگران هنوز نتوانستند قدم در مناطق روستایی بگذارند. از روز گذشته صدای ناله و شیون فضای شهر بم و کرمان را پر کرده است. ارگ بم بزرگ ترین بنای خشتی جهان فرو ریخت. راه های زمینی منتهی به بم به علت حجم زیاد تردد آمبولانس و خودرو  های سواری مسدود شده است. بسیاری از مجروحان زلزله در حالی که به شهرهای بزرگ و استان های دیگر منتقل می شوند در هواپیما فوت کرده اند. چهره ایران تغییر کرده است. همه می گویند عمق فاجعه بیشتر از این حرف هاست. یک منبع آگاه اعلام کرد که شمار کشته شدگان به ۶۰ هزار نفر می رسد و تعداد زخمی ها رقم را به صد هزار نفر می رساند. بعضی از بیماران در راهرو ها و حیاط بیمارستان های کرمان و نیز در استادیوم سلیمی کیای کرمان نیز که روباز است بستری شده اند و نیز عده ای را در بیمارستانی که تعطیل شده و در حال تخریب بود بستری کرده اند. عمق فاجعه آنجاست که زخمی ها در شهر و روستا های بم جان می دهند ولی وسیله نقلیه کافی برای انتقال وجود ندارد. اما وضع برای مردگان انگار بهتر است. آنان دیگر منتظر کفن نیستند. چند تا چند تا را در پتو یا هر پارچه دیگری می پیچند و نماز گروهی به جا می آورند و درگورهای دسته جمعی جای می گیرند. بر اثر وقوع زمین  لرزه کلیه شبکه های آب، برق و تلفن در شهر بم قطع شده است. حالا سگ های تربیت شده از سوئیس و بلژیک رسیده  اند. و میان آوارها پرسه می زنند و بو می کشند شاید کسی آن زیر ها زنده مانده باشد. از بم خبر می رسد اگر تا ظهر امروز مرده ها را از زیر آوار بیرون نیاورند فاجعه ای دیگر در راه است. مگر آنجا سرد نیست؟ بم شهر کویری است. روزها گرم است، خیلی گرم. اما شب ها سرما استخوان می ترکاند.

چهره ایران تغییر کرده است. اتفاق هایی در سراسر ایران می افتد که هر کدام چنان بزرگ و عمیق می نمایاند که از درک خارج است. در ساعات اولیه پس از واقعه رسانه ها اعلام کردند که خون نیازمند است و فقط چند ساعت بعد مسئولان خواستند که اهدا کنندگان خون در روزهای آینده مراجعه  کنند چرا که هر پایگاه سه برابر ظرفیت خود خون دریافت کرده است. از عصر جمعه پایگاه های جمع آوری کمک های مردمی بر پا شد. حالا دوباره مردم در صحنه  اند. این بار بیشتر از زلزله های قبلی. هر چه باشد ایرانیان امتحان خود را بارها با نمره قبولی پس داده اند.

از سال ۱۳۷۰ تا تیر ماه ۱۳۸۱ بیش از ۹۵۰ زمین لرزه در ایران رخ داده که در نتیجه آن ۳۷ هزار و ۶۰۰ نفر کشته و ۵۳ هزار و ۳۰۰ نفر آسیب دیده اند. فقط در زلزله رودبار نیم میلیون نفر بی خانمان شدند. ایرانی ها این روزها را زیاد دیده اند. علی نبی زاده جانبار ۵۰ درصد، صبح شنبه از رفتن به حج تمتع انصراف می دهد و تمام پول خود را دریافت و به زلزله زده ها اهدا می کند. او سال ها آرزوی مکه را داشته و دیدن قبر پیامبر و قبرستان بقیع. اما حالا فکر می کند مکه او ایران است و قبرستان بقیع بم. او از رفتن به حج انصراف می دهد و خوب می داند حج اش قبول است. قبول قبول.

نبی زاده تمام مبلغ یک میلیون و پانصد هزار تومان خود را دریافت می کند و پیه جریمه سنگین سازمان حج و اوقاف را به دلیل انصراف دیرهنگام به تن مالید. پول را که اهدا کرد سازمان حج اعلام کرد که او بخشیده خواهد شد. نبی زاده یک بار دیگر حج اش قبول شد. افشین بهرامی نیز ایثار کرد. درست مانند همسرش. افشین و همسرش هر دو دانشجوی رشته معماری دانشگاه باهنر کرمان بودند و افشین پایان نامه اش را پیرامون نوع معماری ارگ بم تهیه کرده به همین دلیل آنان تعلق خاطر شدیدی به این شهر و اهالی اش داشته   اند. این زوج شهرکردی برای همدردی با مردم بم جشن ازدواج خود را بر هم زدند. افشین می گوید تمام اقوام خود را برای جمعه شب به منزل خود دعوت کرده و برای دوستان خود در استان کرمان نیز دعوتنامه عروسی ارسال کرده بودیم که با وقوع این فاجعه از همه عذرخواهی کردیم و برای اینکه ما هم با مردم استان کرمان هم درد باشیم از اقوام خود خواستیم که مجلس عروسی را ترک کنند تا تمام هزینه های این جشن را همراه کمک های دیگر اقوام به بم ارسال کنیم. با توافق هر دو خانواده ۱۴ سکه بهار آزادی را که مهریه همسر افشین است به همراه نیمی از جهیزیه او را که بالغ بر شش میلیون ریال ارزش دارد به آسیب دیدگان زلزله شهر بم اهدا کرده اند. به گفته این تازه داماد قرار بود پنج نفر از همکلاسی های وی که از اهالی شهرستان بم و چترود بودند نیز درجشن ازدواج او شرکت کنند. اما حالا هیچ خبری از آنان نیست. افشین در زمان دانشجویی خود در کرمان برای تهیه پایان نامه اش حدود دو ماه در شهرستان بم بوده که مهمان نوازی آنها را هرگز فراموش نخواهد کرد. همه شوکه شدند وقتی شنیدند که تنها در یک خوابگاه دانشجویی بیش از ۴۰۰ نفر مدفون شدند و فقط سه نفر زنده از زیر آوار خارج شده اند. آنها ناله های همکلاسی های خود را شنیده اند که تا شب به گوش می رسیده و فقط وقتی شب از نیمه گذشت آنان خاموش شدند. و آنان که زنده مانده اند فهمیدند همکلاسی هایشان برای همیشه خوابیده اند. چهره ایران تغییر کرده است. خیابان ها شلوغ تر از همیشه بود و تردد و توقف مقابل چادر های هلال احمر بیشتر از هر زمان دیگر. این بار چادرهای هلال احمر گوی سبقت ربودند. بسیاری از هموطنان ترجیح می داند که کمک های خود را به چادرهای هلال احمر اهدا کنند.

فاطمه محمدی معتقد است که هلال احمر بی واسطه تر کمک ها را به دست زلزله  زده ها می رساند. او هزینه سالگرد فوت مادرش را که ده روز دیگر است در داخل صندوق انداخته و می گوید مطمئناً هم مادرم و هم خدای مادرم بیشتر راضی هستند. مردم سال هاست که امتحان خود را خوب پس داده اند. آنان بارها نمره قبولی گرفته  اند. چهره ایران تغییر کرده است. چهره تهران غمگین. ترس را می شود در چهره بسیاری دید اگر تهران زلزله بیاید چه؟ باز همه به یاد زلزله تهران افتادند. کارشناسان همچنان با اصرار تاکید می کنند که زلزله تهران حتمی است. حالا همه می دانند فاجعه واقعی، زلزله تهران است.

زلزله ای که پیش بینی می شود تلفات میلیونی خواهد داشت. در زلزله بم استان های همجوار به کمک آمدند درست ساعتی پس از وقوع آن. شهر کوچک است. بافت آن سنتی. خیابان ها عریض. کوچه ها پهن. با این حال ۹۰ درصد تخریب شد. حال بافت تهران را به خاطر آورید. کوچه های باریک. خیابان های باریک که دو خودرو از کنار هم باید با احتیاط عبور کنند. استان های اطراف تهران آیا آمادگی مقابله با خطر و امدادرسانی را دارند؟ بم که فرو ریخت. مجروحان را به تهران و شهرهای بزرگ رساندند. اما وقتی تهران تخریب شود آیا هواپیمایی باقی خواهد ماند. در حال حاضر از ۳۲ ایستگاه آتش نشانی در تهران که قرار است در زمان بروز حادثه به داد ما برسند فقط پنج ایستگاه در برابر زلزله ایمن هستند و این بدان معناست که آن کسانی که قرار است اگر تهران زلزله بیاید به کمک شهروندان بشتابند خود اسیر فاجعه خواهند شد.

حالا همه ناراحت و نگران هستند. زلزله تهران را چه کنیم؟  آیا زلزله بم به تهران می رسد؟ رئیس مرکز مدیریت بحران شهر تهران در پاسخ می گوید که از نظر علمی امکان ندارد که زلزله ای که در بم اتفاق افتاده به تهران برسد چرا که خط لرزه در زلزله بم متفاوت از خط لرزه تهران است و منطقه بم دارای ویژگی لرزه شناسی مخصوص خود است. ولی مرکز مدیریت بحران شهر تهران در حالت آماده باش زرد قرار دارد. چهره ایران تغییر کرده است. همه می دانند که این زلزله، زمین لرزه آخرین نیست. بیش از ۴۰ مجموعه بلایای طبیعی در سطح جهان وجود دارد و حدود ۳۰ نوع از آن سرزمین ایران را به دلیل شرایط آب و هوایی و جغرافیایی تهدید می کند. فاجعه عمیق تر می شود چرا که در ساخت وسازها ۸۰ درصد ساختمان ها در برابر زلزله مقاوم نیستند. دو شب پس از زلزله ساعت ۲۸/۵ دقیقه بامداد بم سپری شد. یکی از بم پشت تلفن می گوید باید تا ظهر امروز اجساد از زیر خاک بیرون کشیده شوند وگرنه فاجعه بزرگ تری در راه خواهد بود.