روزنامه شرق، یکشنبه ۷ دی ۱۳۸۲ - ۵ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۲۸ دسامبر ۲۰۰۳

سوده حجتی کرمانی: در مورد زنان و مشارکت سیاسی آنان دیدگاه های متعددی مطرح شده است.

هر یک از این دیدگاه ها از زاویه ای به این موضوع نگریسته و بخشی از آن را دیده اند و گاهی اوقات مانند فیل داستان مولانا جزیی از آن به عنوان کل تصور شده است.مانند بسیاری از موضوعات دیگر، این موضوع نیز در تحلیل و تفسیر دچار چالش ها و بی مهری های فراوان شده است و به دلیل ماهیت خاص آن ، بسیاری اوقات دستمایه اثبات پیشداوری برخی افراد  و گاه صاحب نظران شده است.در این نوشته کوتاه، مجال مرور و بررسی همه نظریات در این زمینه نیست. با مروری کوتاه بر سه دسته کلی این نظریات، قضاوت در مورد درستی یا نادرستی هر یک را بر عهده خوانندگان فهیم و فرهیخته می گذاریم.

۱-دیدگاه فمینیستی۱

از این دیدگاه، مردان مسائلی را که در مرکز توجه زنان قرار دارند، نسبت به مسائل مورد توجه مردان، کم اهمیت تر و آنها را «کمتر سیاسی» می دانند. در واقع، مردان بعضی مسائل از نظر زنان حیاتی را به نقش طبیعی آنان مربوط می دانند، و از این رو، آنها را به هیچ وجه مسائلی نمی دانند که باید در دستور جلسه سیاسی قرار گیرند. تحقیقات دقیق، نشان می دهد که تفاوت های جنسیتی در رفتار انتخاباتی عامل عمده ای نیستند، بلکه طبقه اجتماعی، پیشگوی (Perdictor) مهم تری است. می توان گفت اگر زنان کمتر از مردان به سیاست عمومی علاقه مند بوده اند - نظری که شواهد تجربی محکمی برای آن وجود ندارد _ دلیلش این بوده است که آنان واقعاً احساس می کرده اند، برای تاثیر  گذاردن بر وقایع امکان کمی دارند و این احساس خود ناشی از آن بوده است که دستور جلسه سیاسی و فرآیند های سیاست زیر سلطه مردانند. به نظر فمینیست ها، باید دانست که فعالیت های سیاسی زنان معانی جدیدی دارند. برای مثال، خودداری زنان از رأی دادن ممکن است واقعاً واکنشی باشد در برابر تاثیر کم رأی دادن. با توجه به اینکه علایق سیاسی زنان در سیاست منعکس نمی شوند، به جای طرح این پرسش که چرا زنان نباید رأی بدهند، باید پرسید که چرا آنان باید رأی بدهند. اولویت ها، مهارت ها و مسائلی که زنان با خود از حوزه خانوادگی می آورند، چیز های با ارزشی هستند که به سیاست افزوده می  شوند. مبارزه زنان برای انسان ماندن در محل کار، از راه بحث و جدل برای شرایط بهتر، شاید نمونه ای از این افزوده ها باشد.

۲- دیدگاه غیرفمینیستی۲ (سنتی)

مهم ترین جلوه های رفتار سیاسی زنان که در پژوهش ها و بررسی های گوناگون مورد تاکید قرار گرفته می توان در این موارد خلاصه کرد: پیروی زنان از شوهران خود در فتار سیاسی، محافظه کاری زنان از نظر سیاسی، سنت گرایی زنان و سیاست گریزی زنان.گرایش عمده پژوهش های موجود در این خصوص در جهت اثبات این نکته کلی است که زنان «موجودات سیاسی» نیستند، بلکه بیشتر به مسائل زندگی شخصی و خصوصی و یا «اجتماعی» علاقه مندند. چنین تصوراتی براساس پژوهش های محدود استوار است و از این رو قابل بحث است. در چنین پژوهش هایی استدلال شده است که زنان کمتر از مردان سیاسی شده اند. حداکثر اینکه زنان نسبت به سیاست دیدگاهی بیشتر اخلاق گرایانه دارند تا واقع بینانه. براساس چنین پژوهش هایی سیاست به مفهوم تعقیب منافع شخصی از طریق رقابت و ستیزه مشغله ای مردانه تلقی می شود. حال آنکه زنان به انگیزه های اخلاقی رأی می دهند نه از روی نفع جویی و جاه طلبی.

۳ _ دیدگاه اسلامی۳

نگرش اسلام به زن مبتنی بر مفهوم صلاحیت سیاسی اوست و فعالیت سیاسی بر زن واجب شرعی است و بر حسب مورد جزو واجبات عینی یا واجبات کفایی قرار می گیرد. در نتیجه در هیچ حالتی از زن جدا نیست. مقام زن در فعالیت سیاسی همچون مقام مرد است، زیرا هر دو در توحید و عبودیت و استخلاف و تابعیت از سنت ها مشترک هستند. علاوه بر دایره امت، دایره خانواده نیز وجود دارد که اولین واحد سیاسی در جامعه اسلامی است و عهده دار وظایف سیاسی است. تربیت و دگرگونی سیاسی، از جمله این وظایف، به شمار می رود. دیدگاه اسلامی تقسیم کار میان زن و مرد را به رسمیت نمی شناسد. مرد و زن هر دو مسئول حفظ دین در تمامی زمینه ها هستند و هر فرد بر حسب توان خود و شرایط فرهنگی اجتماعی امت، در هر عصری در عرصه های مختلف جامعه این مسئولیت را انجام می دهد.موضوع فعالیت سیاسی زن در دیدگاه اسلام از موضوع نوسازی اندیشه اسلامی معاصر، جدا نیست، زیرا موضوع زن یکی از مهم ترین موضوعات و بلکه مهم ترین عرصه رویارویی سایر مکتب  ها با اسلام به شمار می رود. خروج امت اسلامی از حالت  سقوط تمدن کنونی جز با مشارکت فعالانه زن در اصلاح و توسعه امکان پذیر نیست. این مشارکت نیازمند فهمی جدید از واقعیت و مکانیسم های تغییر آن و درک مسئولیت زن در این تغییر است.

پی نوشت  ها:

۱.ابوت، پاملا و داگلاس، گلبر. درآمدی بر جامعه شناسی نگرش های فمینیستی، ترجمه: خراسانی، مریم و احمدی، حمید. انتشارات دنیای مادر، ۱۳۷۶، خلاصه صص ۲۱۲ _ ۱۹۱.
۲. بشیریه، حسین، جامعه شناسی سیاسی، نشر نی، ۱۳۷۷، خلاصه از صص ۲۹۵ _ ۲۹۱.
۳. رئوف، هبه مشارکت سیاسی زن،ترجمه: آرمین، محسن، نشر قطره، ۱۳۷۷، خلاصه صص ۲۲۸ _ ۲۲۵.