به رغم تلاش هاى گسترده و مانع تراشى هاى غرب در جهت بازداشتن ایران از دستیابى به فناورى هسته اى، روز سه شنبه ۲۲ فروردین ،۱۳۸۵ اعلام شد با پایدارى مردم و دولت و تلاش و مجاهدت دانشمندان ایرانى، سرانجام ایران موفق شد به چرخه کامل سوخت هسته اى برسد و به عنوان هشتمین کشور جهان به باشگاه هسته اى جهان بپیوندد. اعلام این خبر مسرت بخش در شرایطى که قدرت هاى جهانى فشارهاى زیادى را در جهت عدم دستیابى ایران به فناورى هسته اى وارد مى کردند، دل هر ایرانى را شاد کرد و حس غرور و افتخار ملى را در بین مردم افزایش داد.
دستیابى ایران به چرخه سوخت به این معنى است که ایران توانسته است مراحل استخراج سنگ اورانیوم، تبدیل سنگ به کیک زرد، تبدیل کیک زرد به هگزا فلوراید اورانیوم یا همان UF6، انجام عملیات غنى سازى روى UF6 و خالى کردن فلور آن و تهیه اکسید اورانیوم غنى شده، تبدیل اکسید اورانیوم غنى شده به قرص هایى با عرض هشت دهم و طول یک سانتى متر که این قرص در درون غلاف زیرکنیوم قرار مى گیرد و میله هاى سوخت را تشکیل مى دهد را با موفقیت به پایان برساند.
این فناورى که فقط در انحصار چند کشور خاص مى باشد داراى مزایاى بیشمارى است که با توجه به اهمیت و لزوم بهره بردارى از انرژى هسته اى در حال حاضر و آینده، کشورهاى داراى این فناورى تلاش گسترده اى را براى حفظ انحصار آن و جلوگیرى از دستیابى ایران به این فناورى به کار بستند ولى در نهایت دانشمندان ایرانى ثابت کردند که ذهن خلاق ایرانى معجزه مى کند و کارشکنى هاى قدرت هاى استکبارى هم نمى تواند مانع عزم و اراده ملت ایران شود.
یکى از سوالاتى که معمولا از سوى مردم مطرح مى شود، این است که لزوم دستیابى به این فناورى چیست و آیا با توجه به فشارها و تهدیدهایى که از سوى دشمنان ایران مطرح مى شود، پافشارى براى دستیابى به این فناورى توجیه عقلانى دارد یا نه؟ در پاسخ به این سوال مى توان گفت: علاوه بر مزایاى گوناگون اقتصادى، علمى، زیست محیطى، پزشکى، تامین انرژى و... که استفاده از انرژى هسته اى به همراه دارد، در حال حاضر شرایط نظام بین الملل به گونه اى است که براى حفظ و ارتقاى موقعیت خود استفاده از علوم استراتژیکى مانند فناورى هسته اى، اجتناب ناپذیر است.
در حقیقت بعد از حوادث یازده سپتامبر فضاى جهان به شدت امنیتى شده و با مطرح شدن انواع تهدیدات جدید، اکثر قدرت ها به دنبال تجهیز خود در مقابل این تهدیدات مى باشند. با توجه به موقعیت منحصر به فرد کشور ما در منطقه و جهان و همچنین اهداف بلند مدت نظام، که براساس چشم انداز ۲۰ ساله که با هدف تبدیل شدن به برترین قدرت در سطح منطقه و همچنین تبدیل ایران به یک قطب پیشرو در زمینه علمى، اقتصادى و فرهنگى مى باشد، دستیابى و بهره بردارى از انرژى هسته اى به عنوان یکى از علوم پیچیده و استراتژیک اجتناب ناپذیر مى باشد.
از سوى دیگر در دنیاى کنونى مفهوم امنیت تغییر یافته است و کشورهایى که مى خواهند در قرن ۲۱ به عنوان پایگاه قدرت مطرح شوند، دستیابى به نظام دفاعى و اقتصادى مبتنى بر تکنولوژى هاى برتر را که بر محور قدرت نرم افزارى قرار دارد به عنوان مهم ترین کانال امنیتى براى خود جست وجو مى کنند.
در حقیقت بهره بردارى از انرژى هسته اى مى تواند به عنوان کلیدى براى دستیابى به دیگر اهداف استراتژیک مورد استفاده قرار گیرد. همچنین با توجه به تهدیداتى که از سوى دشمنانى مانند اسراییل و زرادخانه هاى مخفى این رژیم و همچنین دشمنان فرا منطقه اى، در مورد ایران مطرح مى باشد، با ارتقاى موقعیت و وجهه کشورمان، دستیابى و بهره بردارى از انرژى هسته اى حتى در مقیاس صلح آمیز آن تا حدودى موجب ظهور موازنه قدرت و یا بازدارندگى و در نتیجه تغییر و تعدیل تهدیدات منطقه اى و فرامنطقه اى مى شود.
از سوى دیگر شواهد موجود نشانگر آن است که رقابت جدیدى بر سر توسعه تسلیحات هسته اى در حال شکل گیرى است و برخلاف آنچه تا پیش از این اعلام مى شد که این سلاح ها فقط جنبه بازدارندگى خواهند داشت، در حال حاضر کشورهاى دارنده این تسلیحات، آشکارا دیگر کشورها را به حملات اتمى تهدید مى کنند که براى مثال مى توان به طرح دکترین جدید شیراک اشاره کرد. همچنین تصویب تولید نسل هاى جدیدى از تسلیحات هسته اى از سوى کنگره امریکا، توسعه مخفیانه تسلیحات رژیم صهیونیستى و یا قراردادهاى همکارى بین هند و امریکا نمونه هاى خوبى براى نشان دادن اهمیت این موضوع هستند.
همچنین عواملى مانند رو به اتمام بودن منابع سوخت فسیلى، بى ثباتى در بازار نفت و گاز، افزایش بى سابقه تقاضا براى انرژى به دلیل نیاز و وابستگى اقتصادهاى رو به رشد کشورهایى مانند چین، افزایش قیمت نفت و از همه مهم تر نداشتن تصور روشنى از شرایط بازار نفت و انرژى در آینده به دلیل سیاست هاى تهاجمى و یکجانبه گرایانه امریکا در کانون اصلى نفت جهان یعنى خاورمیانه، موجب شده است که کشورها براى حفظ امنیت و منابع خود رقابت گسترده اى را براى تامین انرژى مورد نیاز خود شروع کنند.
عواملى مانند رو به اتمام بودن منابع سوخت فسیلى، بى ثباتى در بازار نفت و گاز، افزایش بى سابقه تقاضا براى انرژى به دلیل نیاز و وابستگى اقتصادهاى رو به رشد کشورهایى مانند چین، افزایش قیمت نفت و از همه مهم تر نداشتن تصور روشنى از شرایط بازار نفت و انرژى در آینده به دلیل سیاست هاى تهاجمى و یکجانبه گرایانه امریکا در کانون اصلى نفت جهان یعنى خاورمیانه، موجب شده است که کشورها براى حفظ امنیت و منابع خود رقابت گسترده اى را براى تامین انرژى مورد نیاز خود شروع کنند.
براى مثال مى توان به قراردادهاى بلند مدت چین با روسیه براى تامین منابع انرژى خود از این کشور و همچنین تمایل هند و پاکستان براى انتقال گاز ایران به این کشورها اشاره کرد. همچنین با توجه به وابستگى شدید کشورهاى اروپایى به گاز روسیه، این کشورها تلاش گسترده اى را براى تنوع بخشیدن به منابع تامین و کاهش وابستگى خود به کار بسته اند.
در چنین شرایطى کشورهاى هسته اى نیز براى حفظ برترى خود در صحنه بین الملل و همچنین انحصار تکنولوژى و منابع اورانیوم، به انعقاد قراردادهاى تعهدآور مختلفى رو آورده اند. در حقیقت این کشورها با آگاهى از شرایط بازار انرژى و افزایش نیاز کشورها در استفاده از انرژى هسته اى، در صددند با حفظ انحصار منابع این انرژى ارزشمند موقعیت خود را در نظام بین الملل حفظ کنند.
با توجه به عدم تناسب در عرضه و تقاضاى اورانیوم خام و همچنین با توجه به این که کانى هاى اورانیوم عمدتا در کشورهاى کانادا، قزاقستان، استرالیا، نامبیا، نیجریه و آفریقاى جنوبى متمرکز هستند و از سوى دیگر عدم تناسب در عرضه و تقاضاى این ماده خام موجب شده است با افزایش تقاضا براى ماده خام اورانیوم، قیمت آن در دو سال اخیر بیش از دو برابر افزایش یابد.
در چنین شرایطى طبیعى است که کشورهاى پیشرو به سادگى فضا را براى دیگر کشورها باز نمى کنند و تلاش مى کنند براى حفظ برترى خود اقدام به قراردادهاى تعهدآور در جهت در اختیار گرفتن این ماده ارزشمند نمایند. قرارداد امریکا با نامبیا، قرارداد خرید اورانیوم چین از استرالیا و تلاش روسیه براى ایجاد یک مرکز جهانى در جهت انجام چرخه سوخت از نمونه هاى بارز این جریان محسوب مى شوند.
در چنین شرایطى با توجه به رقابت هاى گسترده اى که بر سر بهره بردارى و در اختیار داشتن منابع انرژى هسته اى در جهان وجود دارد، اهمیت دستیابى ایران به چرخه کامل سوخت هسته اى و پیوستن به باشگاه هسته اى جهان، بیشتر مشخص و دستیابى و استفاده از این علم پیشرفته و حساس به عنوان یکى از موثرترین عوامل پیشرفت یک کشور محسوب مى شود.
باآگاهى از اهمیت انرژى هسته اى در قرن ۲۱ و با در نظر گرفتن موقعیت و جایگاه کنونى ایران به عنوان هشتمین کشور جهان، عقب نشینى در برابر خواست قدرت هاى زورگو مبنى بر محروم کردن ملت ایران از این موضوع هیچ توجیه عقلانى ندارد و در صورت پایدارى مردم و دولتمردان ایرانى در نهایت قدرت هاى استکبارى مجبور هستند ادبیات و لحن خود را در مورد ایران تغییر داده و ایران را نیز به عنوان یکى از قدرت هاى هسته اى قبول کنند. با توجه به تاکید ایران بر استفاده صلح آمیز از انرژى هسته اى، ایران به عنوان الگویى در جهان تبدیل خواهد شد که با بهره بردارى صلح آمیز از انرژى هسته اى، صلح و امنیت را براى خود، منطقه و دیگر کشورهاى اسلامى به ارمغان خواهد آورد.

* سیدعبدالمجید زوارى: کارشناسی ارشد روابط بین الملل
www.magidzawari.parsiblog.com
magidzawari@yahoo.com

منبع: / روزنامه / جوان ۱۳۸۵/۰۱/۲۹
نویسنده : سید عبدالمجید زواری