احساس نیاز به تبلیغ در جهان امروز وقتی بیشتر احساس می شود که شاهدیم که چگونه بحرانهای فرهنگی درصدد تهی کردن انسان از معنویت می باشند، بی شک تبلیغ دین و ارزشهای نشأت گرفته از آن برای مقابله این بحرانها ضرورت ویژه ای پیدا می کند. برای دریافت نقاط عطف تبلیغ سراغ دغدغه های رهبر فرزانه انقلاب در این باره رفتهایم. یک مبلغ کامل در مرحله اول باید بداند تبلیغ چیست و وظیفه یک روحانی مبلغ چه می باشد؛ رهبر معظم انقلاب هدف از تبلیغ را این چنین شرح می دهند: «هدف از تبلیغ رشد معرفت دینی مردم با گفتار و مطالب ارزنده و آماده کردن وسایل و ابزار آگاهی برای هدایت آنان است».
ایشان همچنین وظیفه یک روحانی مبلغ را این چنین تشریح می کنند: «وظیفه اساسی روحانیت هدایت مردم به سمت اهدافی است که قرآن کریم و پیغمبران در طول تاریخ نبوت ترسیم کرده اند. ما درموضع کسی که می خواهد میراث فخیم علمای دین را در طول این هزار سال حفظ کند و هدایت مردم را استمرار بخشد باید منقلب کردن دلها و روشن کردن ذهنها و تصحیح مسیرها وجهت گیری ها و خالص کردن اعمال و تحول درونی مردم به یک مومن واقعی با اخلاق حقیقی اسلامی همت گماریم».
مبلغ باید خود به مطالب بیان شده ایمان قلبی داشته و به اظهارات و سخنان خود، عامل باشد نه اینکه صرفا لفاظی کرده و سعی نماید مردم را مشغول بیانات خود کند. رهبر معظم انقلاب در این باره می فرماید: «اگر ما می خواهیم مردم را موعظه کنیم لازمه آن در درجه اول اتعاظ نفسی خود ماست. یعنی برای کسی که بنا برگویندگی دین دارد، تهذیب نفس یک امر الزامی است تا حرف او مؤثر واقع شود و از دل بگوید و عمل او تقویت کننده قول او و شاهدی بر آن باشد».
لزوم شناخت صحیح معارف دینی، قرآنی و تاریخ اسلام برای تبلیغ امری غیر قابل انکار است یک روحانی مبلغ باید فردی فرهیخته، دانشمند و آماده در اظهار مطالب دینی و پاسخگو باشد و با مطالعه کافی سعی نماید مطالب مفید علمی، تاریخی و اسلامی در اختیار مخاطب قرار دهد و برای حضور او ارزش بالایی قائل باشد ایشان در این زمینه می فرماید: “یک روحانی مبلغ چون بنا دارد سطح فکر مردم را در مسائل دینی بالا ببرد، باید آگاهی و بینش دینی وسیع و متنوع داشته باشد، با قرآن مأنوس باشد، در احادیث غور کند و با افکار نو و مربوط به مذهب و دین آشنا باشد».
ارائه مطالب جدید و متنوع و پرهیز از مطالب تکراری در تبلیغ اهمیت بالایی دارد. تبلیغ همواره باید حاوی مطالب جدید و نو باشد البته نباید از متون و سنت الهی غافل شد اما ارائه سخنان تکراری و بیاناتی که بارها برای اقشار مردم تکرار شده و دیگر جذابیتی ندارد می تواند از آفات یک تبلیغ موثر باشد؛ رهبر معظم انقلاب در این باره می فرماید: «حوزه های علمیه باید دائم تولید کند... فکر تولید کند حرف تازه تولید کند». مبلغ حوزوی باید بصیرت و بینش اسلامی، اجتماعی و سیاسی کاملی داشته باشد و بتواند مطالب مورد نیاز جامعه را فهم کرده و به خوبی بیان و تشریح کند و جامعه اسلامی را از ابهامات دشمن ساخته خارج سازد؛ رهبر فرزانه انقلاب در این زمینه می فرمایند: «از لحاظ شناخت اسلام و معارف اسلامی در دنیا، این حوزه های علمیه است که باید پاسخگو باشد. پس اگر خدای نخواسته حوزه از نظر فهم مسائل جاری کج بفهمد و یک جایی یک موضعی را درست تشخیص ندهد، یا نیازی را در جای خودش درک نکند، یا بد بفهمد، یا دوست و دشمن را نشناسد و بر اساس بدفهمی یا درست تشخیص ندادن تصمیم گیری بشود، مشکلاتی که پیش خواهد آمد جبران ناپذیر خواهد بود. لذا باید فهم سیاسی و هدایت سیاسی حوزه در سطح بسیار بالا باشد». شناخت زمان و مکان در مقوله تبلیغ اهمیت فوق العاده ای دارد درک درست از این دو مؤلفه مهم برای تشریح صحیح مطالب نشان دهنده دقت، هوشیاری و درک بالای یک مبلغ اسلامی است دراین باره ایشان می فرماید: «اگر اعلم علما هم باشید زمانتان را نشناسید، نمی توانید برای جامعه اسلامی امروز مفید واقع شوید. اگر ندانیم استکبار چکار می خواهد بکند، ندانیم دشمنها کیانند، از کجاها نفوذ می کنند و دشمنی می کنند، ندانیم در جامعه مان چه می گذرد و مشکلات چیست و برای علاجش چکار باید کرد، ندانیم در جبهه بندیهای دنیا ما در کجا قرار داریم، محال است که بتوانیم برای جامعه اسلامی مفید واقع شویم».
یک مبلغ خوب باید به نحو احسن مروج فرهنگ تشیع و سیره اهل بیت(ع) باشد و تبلیغ خود را متکی به معارف گسترده این بزرگواران کند. در این باره ایشان می فرماید: «... ضمنا بفهمانید که امروز پیروی از راه ائمه(ع) این است که همه تلاش کنند تا اسلام و مکتب اهل بیت(ع) را زنده کنند. اینها همان چیزهایی است که افراد یک ملت را مثل پولاد آبدیده می کند و مانع نفوذ دشمن بین آنها می شود».
تحول در شیوه های تبلیغی ضرورت امروز ماست؛ در عصری که در آن قرار داریم تکنولوژی پیشرفت سرسام آوری کرده است که این خود یک فرصت برای بهره برداری تبلیغی به نفع معارف اسلامی و شیعی می باشد. در این دوران شیوه های تبلیغی فقط منحصر به تبلیغ چهره به چهره و اتکا به منابر و یا سایر شیوه های سنتی تبلیغ نیست بلکه باید شیوه های مدرن و نوی تبلیغی را نیز فراگرفت و به فراخور از آن استفاده کرد ایشان در این زمینه می فرمایند: “در شرایط فعلی که میدان برای تبلیغ اسلام باز است و دست و صدای ما به اقصی نقاط دنیا می رسد، باید برنامه های تبلیغی حوزه قم، در رأس و به تبع آن بقیه حوزه های علمیه با گذشته فرق داشته باشد».
نیاز سنجی مخاطب در امر تبلیغ اهمیت زیادی دارد. مبلغ باید با درک بالا از نیازها و درک از افکار و علایق حاکم بر اذهان مخاطبین مطالب مفید و ارزنده به آنان ارائه دهد تا تبلیغ وی با استقبال و علاقمندی بیشتری مواجه شود. “در این اظهاراتی که در منبرها رعایت می شود رعایت چند چیز را بکنند: اولاً نیاز مردم است، که باید ببینند مردم امروز چه چیزی را بیشتر احتیاج دارند، آن را پیدا کنید. ثانیاً اعتدال را رعایت کنید اعتدال یعنی در هیچ جهت دچار افراط نشوید.... افراط مذموم است و مستحسن نیست».

منبع: / روزنامه / قدس ۱۳۸۹/۹/۷
نویسنده : محمد بیدارمنش