اگر چه ممکن است تحریم‌های سخت امریکا و اروپا به اقتصاد ایران ضربه‌هایی بزند، اما این به معنای فلج شدن روابط تجاری ایران نیست. در شرایطی که ایالات متحده می‌کوشد با فرستادن نمایندگان خود به کشورهای جهان، آنها را به اعمال تحریم‌ها علیه ایران‌ترغیب کند، با این حال حتی نزدیک‌ترین متحدان امریکا در اروپا نیز مناسبات با ایران را کاملاً قطع نکرده‌اند.
در عین حال ایران به تحکیم اتحاد با کشورهای آسیایی نیز ادامه می‌دهد که مشتاق ایجاد ارتباط با یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان هستند و می‌خواهند خود را به سرعت به قراردادهای رها شده توسط شرکت‌های غربی درحال خروج از ایران بچسبانند. چنانکه چینی‌ها و به خصوص مالزیایی‌ها، اخیراً درکار خرید نفت از ایران و فروش مجدد آن فعال بوده‌اند.
در واقع جدیدترین تحریم‌هایی که اتحادیه اروپا طی یک مصوبه ۷۷ صفحه‌ای منتشر ساخت و شرکت‌های اروپایی فعال در بخش انرژی را برای سرمایه‌گذاری‌های جدید در صنایع عظیم نفت و گاز ایران منع می‌کند، به شرکت‌های غیراروپایی و به ویژه آسیایی این فرصت را می‌دهد تا حضور فعال‌تری در بخش انرژی ایران داشته باشند. این در حالی است که حتی به‌رغم اجرای این تحریم‌های شدید مناسبات اقتصادی اروپا با ایران کماکان برقراراست. به نحوی که شرکت‌های اروپایی، برخلاف شرکت‌های امریکایی، در کار خرید نفت و گاز از ایران و فروش فرآورده‌های نفتی به این کشور از آزادی عمل برخوردارند.
مطابق با آمار منتشره از سوی آژانس بین‌المللی انرژی که در پاریس مستقر است، اروپا روزانه یک میلیون و دویست هزار بشکه نفت ایران را وارد می‌کند که دو برابر بیشتر از مقداری است که در سال ۲۰۰۸ وارد می‌کرد.
بی‌شک مهمترین هدف از اعمال دور جدید تحریم‌ها، وادار کردن ایران به توقف برنامه هسته‌ای خود بوده است. با این حال روند مبادلات تجاری ایران با اکثر کشورهای جهان نشان می‌دهد که این تحریم‌ها به‌اندازه تلاش‌های دیپلماتیک دولت اوباما بی‌ثمر بوده‌اند. چنانکه تاکنون رعایت تحریم‌ها از یک روند فراگیر برخوردار نبوده است. به نحوی که روسیه در سال جاری به کار ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای ایران در بندر بوشهر پایان داد. همچنین برخی شرکت‌های کره‌جنوبی هنوز در طرح‌های انرژی ایران حضور دارند و شرکت گازپروم روسیه نیز سرگرم گفت‌وگو برای توسعه میادین نفت و گاز ایران است. از سوی دیگر این تحریم‌ها خسارت‌های کلانی را به متحدان امریکا وارد می‌کند. به عنوان مثال، ترکیه که متحد استراتژیک عمده‌ای برای امریکا به شمار می‌آید، به عنوان شریک تجاری عمده ایران تحت تأثیرات منفی زیادی قرار خواهد گرفت و نارضایتی خود را با دادن رأی منفی به قطعنامه تحریم‌ها در سازمان ملل نشان داده است.
همچنین صنایع آلمان نیز که تا چند سال پیش ایران برای آنها مهم‌ترین شریک بازرگانی در منطقه خاورمیانه بود، از این تحریم‌های بازرگانی آسیب دیده‌اند زیرا تاکنون «تیسن کروپ» که بزرگترین شرکت تولید فولاد آلمانی است، به همراه چند شرکت‌ بزرگ آلمان مانند «دایملر بنز»، «زیمنس»، «بیمه آلیانس» و شرکت صنعتی «لینده» ناچار شده‌اند به روابط تجاری خود با ایران خاتمه دهند. همین امر موجب شده حجم صادرات آلمان به ایران که در سال ۲۰۰۵ به مرز بی‌سابقه‌ ۴ میلیارد یورو رسیده بود، به شدت سیر نزولی طی ‌کند. در نمونه دیگر می‌توان به اثر نامطلوب تحریم‌ها بر شرکت‌های انگلیسی‌اشاره کرد که سبب پیچیدگی کار برای کمپانی‌های نفت و گاز انگلستان شده‌اند و اثرات چشمگیری برجا گذاشته‌اند.
به عنوان نمونه در گزارش سالانه شرکت «بریتیش پترولیوم» آمده است: «در نتیجه تحریم‌های ایالات متحده برای محدودیت تجارت با شرکت‌های وابسته به ایران، این شرکت از استفاده از تجهیزات متعلق به منابع امریکایی و یا شرکت‌های تحت مالکیت امریکا، در طرح‌های بعدی خود خودداری خواهد کرد و تمامی تجهیزات یاد شده را در اسرع وقت جایگزین خواهد کرد.” این مسئله نشان می‌دهد که تحریم‌ها علیه ایران، بر شرکت‌های انگلیسی اثر زیادی گذاشته‌اند.
از این رو با توجه به این نکته که تحریم‌ها عملاً تأثیر چندانی بر مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای نخواهد گذاشت، لذا به احتمال زیاد در گذر زمان میزان پایبندی کشورها و شرکت‌های غربی به اعمال و اجرای تحریم‌ها کاهش می‌یابد. در واقع محاسبه هزینه و سود تحریم‌ها باعث می‌شود که متحدان امریکا، به تدریج به نقض تحریم‌ها و گسترش روابط تجاری با ایران بپردازند.
چنانکه طی روزهای گذشته، سیلویو برلوسکنی نخست‌وزیر ایتالیا که کشورش دارای روابط اقتصادی گسترده و پرمنفعتی با جمهوری اسلامی است و حجم معاملات تجاری بین دو کشور در حدود شش میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، نسبت به موفقیت‌آمیز بودن تحریم‌ها ابراز ‌تردید کرده و خواستار اتخاذ رویکردی معتدل و محتاطانه در برابر ایران شده است. از این رو به نظر می‌رسد در آینده تعداد بیشتری از سران کشورها و شرکت‌ها خواستار برچیده شدن تحریم‌ها شوند.

منبع: / روزنامه / خراسان ۱۳۸۹/۱۰/۰۶
نویسنده : سجاد طایری